Eger navekî xweş li mirov bê danîn divê mirov heqê wî navî bide û li gorî berpirsiya wî navî tev bigere. Ez hîn jî vî xûyê xwe didomînim û tim bala min li ser devokên din ên kurmancî ne ku ez baş bi wan nizanim. Ji ber zimanê me ji hemû devokên me, ji gencîneya wan devokan pêk tê, loma pêwîst dike mirov ji bo vê yekê jî pir hesas be û di ferhengan de cih bide hemû peyvên zimanê xwe.
***
Nav û bernavk, an jî nav û nûçik diyardeyeke civakî ye û ev rewş jî bi piranî ji ber taybetmendiya kesan diqewime. Çi erênî çi neyênî be, ji aliyê ferdên civakê ve navek an jî bernavek li kesan tê danîn. Ev danîna nav û bernavkan ku di nav civaka me de jî adetek e, îcar carinan ji ber karên mirov dike ew li mirov tên kirin. Ev navê “nêçîrvanê peyvan” jî ji ber karê min ê berhevkirina peyvan li min hat kirin. Eger ez ne şaş bim Mazlum Dogan ev navê hanê layiqî min dît û ev nav jî bi min ve ma. Ez qet jê nagazinim, heta ji min tê dixwazim layiqî wî navî bim û ji bin barê vê berpirsiya giran rabim.
Der heqê mijara giringiya berhevkariya zargotinê de, min di pêşgotina ferhenga xwe ya pêşî ya Tirkî-Kurdî de jî diyar kiriye ku heta xebateke baş û berfireh a vekolana berhemên nivîskî, berhevkirina zargotinê û ya qadî/meydanî pêk neyê mirov nikare ji ferhengeke tekûz behs bike. Min di sala 1997’an de dest bi xebatê kir û di sala 2000’î de ferheng ji aliyê Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê ve hat weşandin. Ne wê demê ne jî niha, ew derfetên me nebûn da em bikarin xebatên qadî bikin, gund bi gund, bajar bi bajar, herêm bi herêm bigerin û gencîneya xwe ya zimanî berhev û qeyd bikin. Min jî xwast qet nebe ez di çapana xwe de bikarim vê kêmasiyê ji holê rakim, loma min giraniya xwe da nêçîra peyvan jî. Bi zanebûn min berhemên nivîskî yên nivîskarên ji herêm cur bi cur şopandin, ji wan peyv, biwêj û gotinên qalibî berhev kirin ku ev rewşa min hîn jî didome.
Li hêla din di sihbetan de jî her hişê min tim li axiftin û qisedanan e, li xeberdanê kesan, nemaze yên kal û pîran, ên salmezinan e ku ew hîn kêmtir di bin tesîra zimanê serdest de mane. Çawan wê çaxê kaxiz û qelama min bi min re hazir bûn da ez peyvan qeyd bikim, hîn jî heta ji min tê ez xwe bêyî wan nahêlim. Lê gava ew ne bi min re bin jî ya ez kaxiz û qelemê dixwazim an jî ez wan di hişê xwe de qeyd dikim. Ji bo ji bîra min neçin jî ez tim wan di dilê xwe de dubare dikim. Lê gava ez wan li cihekî nenivîsim, ji ber tirsa jibîrkirinê, îcar tebatî nayê min.
Ev xûy û kurmê min, di wexta amadekirina ferhengê de zêde bû, lê hîn di dema destpêka dibistana seratayî ve bi min re hebû. Ji bo ez ji wan zimên hîn bibim û bikarim kurmanciyeke xweş bipeyivim bala min tim li xeberdanên mezinan bû. Ev rewş li dibistana navîn û lîseyê jî domiya. Lê zanîngeh ji min re bû wekî laboratiwarekê. Ji her derê welêt heval hebûn û ez baş pê hisiyam ku hemû kurmanc wekî hev napeyivin, heman peyvan bi kar nayînin û devokên zimanê me jî hene. Jixwe ez li ser zimên dixebitîm û her wisan min gencîneya xwe ya bêjeyan jî zengîn dikir. Êdî wisan bûbû her cihê ez lê bûma, teqez mijar dê bihata ser zimên jî. Ji ber vê yekê, ji aliyê hin hevalên me yên radîkal ve rexne jî li min dihat girtin ku ez zêde bi karê sivik û yên “tirşikçî”yan mijûl dibim. Li gorî wan a esas kirina şoreşê bû û piştî şoreşê jî jixwe ev mesele gişt çareser dibûn. Min jî digot wan ku têkoşîn piralî ye û ev jî yek ji xebatên çandî ye, nabe karê îroj ji sibeheke nediyar re bê hiştin.
Bi 100TLyan (3 Dolar) bibe abone. Ji bo medyaya Kurdî ya serbixwe #MeTuHeyî, heger ji te neyê 100 TLyan bidî, her tişt ji bo te belaş e lê heger tu bikarî heqê keda Kurdî bidî kerem bike bibe abone.
Piştî ku di sala 1992’ê de Rojnameya Welat dest bi weşanê kir û ez bûm yek ji xebatkarê wê, ev nêçîra min a peyvan hîn zêde bi pêş de çû. Di destpêkê de min bêhtir karê redaksiyonê kir ku ev jî ji bo min bû tecrube û min êdî dikarî ji nivîsar û gotarên nivîskarên ji devokên cuda yên kurmancî sûd wergirta. Min ji van nivîsaran peyv, biwêj, gotinên pêşiyan, gotinên qalibî li ba xwe tomar dikirin ku min bi wan nedizanî. Li gorî derfetên xwe min berhemên kurdî dişopandin û ew dixwendin. Lê niha ez êdî pê re nagihîjim, ji lew re wan deman hejmara berhemên kurdî pir kêm bû.
De wê gavê mîna niha înternet û medyaya civakî jî tune bû. Yan min dê bi rêya faksê û postayê ji xwediyê nivîsaran re ew bişandina yan jî min dê bi telefonê xwe bigihanda wan. Rêya din jî ew bû ku hin nivîskar bi xwe dihatin serdana me, heta min pirsên xwe ji wan nekirina min ew bernedidan. Mesela Helîm Yûsiv yek ji wan kesan bû. Carinan gava rêya wî bi Stenbolê biketa û bihatiya rojnameyê min pê digirt û pirsên xwe yên der heqê peyvên di nivîsarên wî de jê dikirin. Piştî salan, gava li Stenbolê me hev dît, “kul”eke xwe ya di dil de mayî ji min re got. Gote min ku “Gava te gazî min dikir min digot qey tu yê der barê naverok û çawaniya nivîsara min de ji min pirsinan bikî, lê te peyv ji min dipirsîn.” Min jî gotê:”Li min bibore, lê derdê min jî tiştekî din bû, kî bi çi karî eleqedar be hişê wî her li ser wî karî ye.”
Niha bi saya derfetên teknolojiyê wekî înternet û platformên medyaya civakî di heman demê de mirov xwe digihîne xwediyê nivîsarê. Ez çi berhema bixwînim ji bo nêçîrê îleh qelem û kaxiz an jî deftera notan li ber destê min e. Bêyî girtina notan ez nikarim nivîsareke kurdî bixwînim. Her wisan parvekirinên li ser Twitterê (Xê) jî ji ber min xelas nabin, ez wan jî nêçîr dikim û tavilê ji xwediyên wan dipirsim. Helbet heta teyîd nekim, ji wan emîn nebim ez hema wisan hişk bi wan nagirim û di ferhengên xwe de bi cih nakim. Ji lew re hewce ye ez xwe ji peyvên xeyalî, ji gotinên rastnedêrayî jî biparêzim. Loma ez li her peyvê diboyînim, yanî bi nişmîtî tev digerim.
Ev nêçîrvaniya min a peyvan bû mijara karîkaturekê jî. Di hejmara 17’an a kovara Pîneyê (1-15 Tîrmeh 2000) de, li rûpela 5’an, bi îmzaya A. Çîçek, ku ez ne şaş bim ew Dogan Guzelê danerê Qirix bû, karîkatureke qerfî li ser vê rewşa min xêz kiribû. Ez wekî roniya çavên xwe li vê hejmarê dinêrim û wê hîn jî li ba xwe xwedî dikim.
Eger navekî xweş li mirov bê danîn divê mirov heqê wî navî bide û li gorî berpirsiya wî navî tev bigere. Ez hîn jî vî xûyê xwe didomînim û tim bala min li ser devokên din ên kurmancî ne ku ez baş bi wan nizanim. Ji ber zimanê me ji hemû devokên me, ji gencîneya wan devokan pêk tê, loma pêwîst dike mirov ji bo vê yekê jî pir hesas be û di ferhengan de cih bide hemû peyvên zimanê xwe. Ez vê jî bibêjim, gava ez peyveke nû, biwêjek an jî gotineke qalibî ya zimanê me peyda dikim an jî hîn dibim, ji kêfan dikim bifirim, beşerê min xweş dibe û dibe fîkefîka min, ha dibînim wa ye min reqandiyê, stranekê jî dibêjim. Bi rastî jî şadiyeke cuda ye, wisan li mirov tê wekî mirov tiştekî xwe yê windabûyî bibîne ew qas pê kêfxweş dibe.
