Pisporê ewlekarîyê yê BBCyê Frank Gardner di hevpeyvîneka taybet de rewşa dawîyê ya Sûriyê nirxandiye. Li gorî wî, guherîna desthilatdarîyê ji civînên dîplomatîk zûtir pêk hatiye. Çekdarên mixalif kontrola Şamê bi dest xistiye.
Rûxana rejîmê
“Artêşa Sûriyê ji bo şerî ne amade bû”, dibêje Gardner. Li gorî wî, piranîya leşkeran cilên xwe derxistine û reviyane. Hinekên dî jî xwe wek sivîl xemilandine û teslîm bûne. Çekdarên mixalif ji alîyê başûr û bakur ve ber bi Şamê ve hatine û bajar desteser kiriye.
Civîna sê welatan
Gardner dibêje ku civîneka Tirkiye, Rûsya û Îranê li Dohayê pêk hatiye. Lê belê bûyerên li qadê ji civînê zûtir çêbûne. Ev welat, ew welat in ku di pêvajoya Astanayê de cih girtine, lê nekarine pêşîyê li guherînê bigirin.
Soza çekdarên mixalif
Serokê HTSê Ebû Mihemed El Colanî soz daye ku ew ê mafên kêmîneyan biparêzin. Gardner dibêje ku ev soz girîng e lê divê were îsbatkirin. HTS hîn jî ji alîyê NY’ê ve wek rêxistineka terorîst tê dîtin. Li gorî Gardnerî, divê HTS nîşan bide ku ew ji terorê dûr ketiye.
Pirsgirêka kurdan
Gardner balê dikşîne ser êrişên li dijî kurdan. Li gorî nûçeyên dawîyê, çekdarên mixalif êrişî bajarê Mencê kirine. Kurd li bakur û rojhilatê Sûriyê xwedî hêz in û kampên DAIŞê jî di bin kontrola wan de ne.
Bandora li ser Rûsya û Îranê
“Ev ji bo Rûsya û Îranê windahîyeka mezin e”, dibêje Gardner. Bingeha deryayî ya Rûsyayê li Tertûsê niho di bin metirsîyê de ye. Li balyozxaneya Îranê ya li Şamê zirar çêbûye. Gardner dibêje ku Rûsya bi şerê Ûkraynayê mijûl e û Îran jî bi şerê bi Îsraîlê re lawaz bûye.
Metirsîya DAIŞê
Gardner dibêje ku rewşa bêîstîqrar dibe ku ji DAIŞê re derfetên nû peyda bike. Rayedarên Pentagonê jî heman metirsîyê parve dikin. Li gorî pisporî, divê kampên DAIŞê di bin kontrolê de bimînin.
Rola Tirkiyeyê
Gardner dibêje ku Tirkiye piştgirîya çekdarên îslamî kiriye. Li gorî wî, Tirkiye dê di paşeroja Sûriyê de xwedî rol be. Tirkiye û Sûriye sînoreka dirêj parve dikin û Tirkiye dixwaze li başûrê xwe îstîqrar hebe.
Çavkanîyên zordestîyê
Gardner dibêje ku di serdema Esed de gelek cihên îşkenceyê hebûne. Di sala 2011ê de 15 xwendekaran li dîwaran dijî rejîmê tişt nivîsandine û hatine girtin. Ev bûye destpêka serhildanê. Esed li şûna reforman, bi çek û bombeyan bersiv daye.
Xelkê sivîl
Gardner dibêje ku piştî 24 salan û êşeka giran, xelkê Sûriyê ji bombebaranên rojane rizgar bûye. Li Londra, Bêrût û gelek bajarên dî, sûrî daketine kolanan û dilşa ne. Lê belê milyonan penaber hîn li benda vegerê ne.
Paşeroja Sûriyê
Gardner dibêje ku Sûriye dikare bikeve rewşa Lîbyayê ku tê de komên çekdar li dijî hev in. Lê belê heta niho rewş baş e. Gardner dibêje ku divê civaka navneteweyî zêde mudaxele neke û sûrî bi xwe paşeroja xwe diyar bikin.
Çavkanî: BBC
Botan Times
Reuters
