Ez û medyaya civakî

Nıvîskar:
1 year berê

Di serî de bibêjim ku mebesta min a ji vê nivîsê, ne nirxandina medyaya civakî ye. Jixwe pisporên vê qadê kar û lêkolînên xwe dikin û ramanên xwe diyar dikin. Bi tenê vê bibêjim, bi ya min a giring û diyarker, niyeta bikaranîna vê qadê ye. Çawan îlac ku îlac e mirov ji bo pakbûna ji nexweşînê bi kar tîne, di gel aliyên wê yên erênî tesîra wê ya rexkî jî heye, medyaya civakî jî tiştekî wisan e. Bikêrbûn an jî bikêrnebûna wê, eleqedarî armanca mirov bi xwe ye.

Îcar ez bêm ser xwe û mijarê. Min bi salan di ber xwe da ku ez xwe ji vê mecrayê bi dûr bidim. Ji sedemên min yek jê jî ew bû ku ez wexta xwe di vê platformê de zêha nekim û giraniya xwe bidim ser kar, xebat û lêkolînên xwe. Ji lew re min didît ku kesên di vê qadê de xwedî hesab bûn û wan ev qad bi kar dianî, carinan pir tengezar û bêzar dibûn. Hêrs dibûn, nizanim digotin wî çi gotiye, yê din çi bersiv dayê û şirove li aliyekî, îcar behsa heqaret û lînçkirinê jî dikirin.

Tevî vê yekê, ji ferdên malbatê bigire heta hevalên li derdora min, ji min dipirsîn bê çima ez jî ji xwe re di medyaya civakî de hesaban venakim û ji bo xebat û warê xwe, jê sûd wernagirim. Dê bê bîra hin kesan ku demekê, gava înternetê berbelav dibû û furyaya bikaranîna odeyên sihbetê û chatê zêde dibû, ez bi xwe jî ketim ber wî bayî. Vê pir wext ji me dixwar, ji ber bersiva pirsan û tiştên din, ez ji karê xwe yê eslî dimam. Loma min nedixwast ev yek careke din bê serê min.

Te dît dibêjin “mirov ji çi bireve ew di mirov digere.” Ê min jî wisan bû ku min hew karî jê birevim û li dawiyê tê geriyam. Lê ev ji ber pêwîstiyê bû. Min li îlona 2022’yan di vê qadê de ji xwe re hesab vekirin. Yanî, ji ber daxwaza ji min a beşdariya li jûrên sihbetê, ji neçarî min jî gav avêt vê cîhana girîmanekî/ferezî (virtual world/cyber). Tevî ku hinan ji vê yekê re kêfa xwe anî, yên ez hişyar kirim jî ne kêm bûn. A rast serê min seqirî bû û nediêşiya, lê bi vê biryarê min dê benik li serê xwe yê neêşiyayî girê bida. Her çi qas min digot xwe “gur oxir tu nebînî çêtir e” jî, lê em hatin ketin rewşa “tu li mezelan razêyî tu dê xewnan jî bibînî.”

Bi rastî jî bendewariya min a ji medyaya civakî ew e ku ez ji bo warê xwe jê feyde bibînim û pê re jî heta ji min bê bi kêrî kesên eleqedarî warê xwe bêm. Di gel ku çend kesan cihê beredayî di vê qadê belaya xwe di min dan jî, ez ji xeta xwe û ji mebesta xwe naxwazim bi qasî serê derziyê averê bibim. Derdê min, xema min û xemxwariya min a sereke ziman e. Loma qet nakevim nav mijarên siyasî û îdeolojîk.

Heta niha kesên ku di heqê zimên û berginda peyvên kurdî de pirs ji min kirine, min ew bêbersiv nehiştine. Ez dizanim ku ferhengên min li ber destê her kesî nîn in, lê ez jî nikarim bigihîjim her kesî û bi pirsên wan re bigihîjim. Ez roj bîst û çar saet ne li ber kompîterê me û ne jî kesekî erkdarkiriyê vê qada zimên im. Her wiha di vê qadê de mamostatiya kurmancî jî nakim. Derdê min ew e ku ji vê platformê nêçîra gencîneya zimanê xwe bikim, kîsikê xwe tijî bikim, lê bala xwe didimê yê dixesire û kîsîkê wî vala dibe ez im. Ha bêyî ji bîr bikim, ez vê jî bibêjim ku wekî dinyaynedîtiyan ez her peyv an jî biwêja dibînim hişk pê nagirim. Pêbawerî, ewlebarî û nişmîtî ji bo min tiştên diyarker in. Heta ez wan rast nedêrînim ango teyîd nekim, ez wan di ferhengên xwe de bi cih nakim.

Ew fikareyên bi min re çêdibûn, mixabin rast derdikevin. Kesên ku ji te pirsan dikin, an jî şiroveyan li binê parevekirina te dikin tu nas nakî, nizanî ew kî ne, pisporiya wan çi ye, tu bi jî û temenê wan jî nizanî. Tew bi ser de şîretan li te dikin, heta xwe ne qayil dikin. Wekî tu hevalên wan î zarokatiyê bî reftarê di gel te dikin. Berpirsiyeke te heye, ji bo tu bersiveke rast bidî yên ji te pirsa tiştan dikin, gelek dem li te diçe, ji karê xwe dimînî. Bi ser de jî hin jê razî nabin. Ez dizanim ku ne mimkin e mirov bişê dilê her kesî xweş bikî, lê divê qet nebe rêzdarî ji kedê re hebe. Ji ber vê yekê ez gelek caran tenê dibêjim “pêzanîna min” an jî “fikira min ev e” û tiştekî qethî nabêjim.

Bi kin û kurtasî bibêjim ku divê mirov vê platformê, bi hendaze bi kar bîne û ji tehmê dernexe. Her pirsa tê hişê mirov, tew nav jî etîket neke, nepirse, rewşa mirovan jî bide pêş çavên xwe û nebe sedema xwarina wexta wan. Ji lew re carinan ji bo bersiva pirsekê dibe ku bi saetan mirov bikeve dû peydakirina bersiva pirsekê.

Fikare û endîşeyên ku min ji vê platform dikirin, tên serê min. Lê xem nake, bi şertê mirov zorê nede hev û ji tehmê dernexe, bila tesîrên rexkî yên neyînî yên vî warî hebin. Eger feyde ji ziyanê zêdetir be, tehliya wê ji şîraniya wê kêmtir be, kêfa wê ji tehlbûnê pirtir be, xweş e û min bi temamî qebûl e. Lê wekî min di twitterê de jî pareve kiribû, gava miemeleya ferhengê bi min dikin, ez aciz dibim. Ji ber ku ez jî yek ji bikarhênerê ferhengên xwe û ferhengên din im.


Botan Times hewceyî piştgirîya te ye, bi 3 Dolaran (100 TL) bibe abone da em li ser pêyan bimînin


Zana Farqînî

Zana Farqînî, di sala 1967’an de li Farqîna Amedê hatiye dinyayê. Dibistana seretayî û ya navîn li Farqînê, lîse û zanîngeh jî li Zanîngeha Stenbolê (beşa civaknasî) xwendine. Mastera xwe jî li ser Çand û Zimanê Kurdî li Enstîtuya Zimanên Zindî yên Tirkiyeyê ya Zanîngeha Artûkluyê ya Mêrdînê kiriye.

Ew yek ji avakarê Koma Çiya ya muzîkê ye û li gel komê jî di kaseta pêşîn a bi navê “Rozerîn” de wek stranbêj cih girtiye.

Cara pêşîn di kovara Rewşenê ya Navenda Çanda Mezopotamyayê de gav avêtiye nav qada weşangeriya kurdî û di vê kovarê de jî di desteya karê nivîsaran de cih girtiye. Paşê di rojnameya hefteyî Welat de wek redaktor û nûçegihan xebitiye. Piştre di derxistina Welatê Me de cih girtiye û bûye Berpirsê Karê Nivîsaran ê pêşîn û dûre jî bûye Gerînendeyê Giştî yê Weşanê yê vê rojnameyê. Piştî girtina wê, îcar di derxistina Azadiya Welat cih stendiye û bûye Gerînendeyê Giştî yê Weşanê yê pêşîn ê vê rojnameyê.

Ji sala 1997’an heta 2008’an çend dewran di Desteya Kargêriya Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê de cih girtiye û li Enstîtuyê serokatiya Beşa Ziman jî kiriye. Devrekê jî (2011-2013) serokatiya Enstîtuya kurdî ya Stenbolê kiriye. Her wiha Farqînî xelatgirê pêşîn ê Xelata Zimanê Kurdî ya Feqî Huseyn Sagniç e ku ji aliyê heman Enstîtuyê ve di sala 2005’an de hatiye lidarxistin.

Yek ji avakarê Weqfa Mezopotamyayê û endamê Heyeta Miteweliyan a vê weqfê ye. Di gelek kovar, rojname û mecrayên dîjîtal de bi giranî li ser zimanê kurdî di warên cur bi cur de gotar û nivîsarên wî hatine weşandin.

Berhemên wî:

Ferhenga Tirkî-Kurdî
Ferhenga Kurdî-Tirkî
Ferhenga Kurdî Tirkî – Tirkî Kurdî
Lêker û Rastnivîsîna Wan (Ji Aliyê Binyatî ve)
Xebatên kolektîf

Em Zimanê Kurdî Binasin
Muzîka Sarayê ya Kurdî
Ji bo Rastnivîsînê Ferhenga Kurdî (Kurmancî) – Tirkî
Rêbera Rastnivîsînê
Wergerên wî yên ji zimanê tirkî:
Mamosteyê Sêyemîn Xanî
Rastiyên Destana Memê Alan
Xanî û Newroz
Xanî û Memzayên Wî

Te ev dîtıne?

Erdal Kaya li Berlînê bû

Duh di dema bernameyê de jî ev mijar hebûn. Geh behsa bikaranîna

Mektûba Guhdar Î. berî ew bigirî

Dem baş guhdarên delal, vara Perxudres Podcast e. Ez Omer Faruk Baran

Tarîxçeyek ji şanoya kurdî ya Ûrmîyeyê û rola ciwanan di vê hunerê da

Bi raya rewşenbîrên kurd şanoya kurdî ji du hêlan ve ji bo