Canan Yalçın
Hemî nivîsên hatîn weşandin
Çima Em Kesayetiyê Qurbana Guncaniya Komê Dikin?
Hewldana aîdbûnê, ku bi kûrahî di biyolojî, çand, tirs û nasnameya me de cih girtiyê, şûrek dudevî ye. Heman hesta ku hevkariyê teşwîq dike, dikare kesayetiyê bitepisîne û guncaniyê li ser takekesiyê ferz bike. *** Di dîroka mirovahiyê de, mirovan hertim xwestine ku bibin beşek ji komekê ku ew hevaltî û armanceke hevpar pêşkêşî wan […]
Li ser Aşitî û Çareserkirina Pevçûna Bandorên Psîkolojîk ên Şer
Pêşvebirina têgihiştinê, piştgiriya diyalogê, û misogerkirina ku rêyên ji bo saxbûna psîkolojîk peyda bibin, ji bo avakirina aştiyek mayînde gavên giring in. Nêzîkatiyeke berfireh ji bo çareserkirina nakokiyan ya ku psîkolojîk û siyasî bi hev ve girêdide, dikare bibe alîkar ku birînên şer û çerxên tundiyê dawî bibin û rê li ber pêşerojeke lihevhatî vebike. […]
Çavdêriyên Yekem: Heft Saniyeyên Pêşîn Her Tiştî Diguherînin
Her çend em nikaribin bi tevahî kontrol bikin ka mirov wê çawa me bihesibînin jî, em dikarin gavan bavêjin da ku yekemîn çavdêriyê erênî biafirînin. Ji bo vê yekê, çarçoveyê bifikirin û li gorî wê xwepêşandana xwe rast bikin. Ji bo hevpeyvîneke kar, cilên profesyonelî li xwe bikin û zimanê bedenê yê pêbawer bikar bînin. […]
Nasname û xwarin: Têkiliyeke bitehm
Di lêgerîna me ya ji bo xwenasîn û girêdana civakî de, em gelek caran aliyên herî bingehîn ên jiyana mirovan ji bîr dikin. Xwarin, di gelek şekl û tehmên xwe de, dikare wekî lenseke ecêb bixebite ku tê de em dikarin nasnameyên xwe kifş bikin û kesên din zêdetir fehm bikin. *** Di qelebalixiya jiyana […]
Nezaket û Quretî: Hêzên Dijber ên ku Têkiliyên Mirovan Diafirînin
Di çarçoveya tevgerên mirovan de, nezaket û quretî du taybetmendiyên hêzdar in ku bandoreke girîng li ser têkilî û danûstandinên me dikin. Nezaket ku bi empatî, têgihiştin û comerdiyê ve tê karakterîzekirin, me nêzîkî hevdu dike û hesteka yekîtî û hevkariyê çêdike. Ji aliyê din ve quretî, ku jixwebaweriya zêde, biçûkxistin û hesta serdestiyê tê […]
Genetîk û Hawirdor: Mîmar û Dekoratorên Kesayetiya Me
Her kes têkileke bêhempa ye ku ev têkil ji taybetmendî, meyl û xisletên ku kesayetiya wan kesan pêk tîne ye. Kesayetî bi gelemperî diyar dike ku em kî ne û em bi cîhanê re çawa hevbandorî dikin. Lê ew çi ye ku şikil dide van kesayetiyên me? Bersiva vê pirsê di nîqaşek kûrûdirêj de veşartî […]
Li Paş Çavên Girtî: Rêwîtiyek ji Xewnên Pêxemberan Heya Pêvajoyên Kognîtîv
Di kûrahiya bêdengiya şevê de, li pişt çavên girtî, cîhanek zindî dibe. Ev cîhan ji qayîdeyên rastiyan azad e û ji hêla binhişê me (unconscious mind) ve tê rêvebirin. Li vir, em xewnan dibînin ku derbirrînên tevilhev ên ku daxwaz, tirs û serpêhatiyên me yên kûr nîşan didin. Xewn, hema hema di her serdemê de […]
Anatomiya Nefretê: Fêhmkirina Mekanîka Dijmintiyê
Nefret, hesteke mirovî ya tevlihev û wêranker e ku di dirêjahiya dîrokê de di nav civakan de belav bûye û bûye sedema pevçûn, qirkirin û şeran. Tevî berbelavbûna wê, têgihîştina nefretê karekî tevlihev û zehmet e. Gelo çima hin kes ji hin rewşan û ji hin kesan nefret dikin? Taybetmendiyên nefretê çi ne? Pêvajoyên biyolojîk […]
Peywendiyên Nepenî: Keşifkirina Hebûna Me ya Têkildar
Di nav jiyana me ya tevlihev de, di nav lêgerîn û çîrokên me yên takekesî de, em pir caran ji bîr dikin ku em perçeyeke nûwaze ya puzzlekê ne. Eger em hinekî bisekinin û bi nêrîneke berfirehtir li derdora xwe binêrin, em ê wêneyekî seyr ê peywendiyan bibînin. Ev peywendî, wekî tevnekî ye ku ji […]
Rizgarbûn ji Esaretê: Sendroma Stockholmê û Kurd
Sala 1973yan, li Stockholmê, li Swêdê, bankeyek hate şelandin ku ev şelandin şeş rojan berdewam bû. Vê rûdanê bi demê re portreya herî paradoksî ya derûnîya mirovan pêşkêşî me kir. Rehîneyan, bi dîlgirtîyên xwe re têkilîyeka xerîb pêş xistin. Ev fenomen, îro wekî “Sendroma Stockholmê” tê zanîn (Graham, 2017). Gelo, di asta civakî da dema […]
Rexne: Ber bi Diyaloga Avaker
Rexne bi gelemperî wekî beşek girîng a ragihandina mirovî derdikeve pêş. Ew dikare bi awayên cihêreng diyar bibe – carinan wekî bertekên nerm û çêker, carinan jî wekî bertekên tund û wêranker. Rexne di bingeha xwe de bi xwezaya me ya civakî ve girêdayî ye û ji bo mezinbûna me ya rewşenbîrî, hestyarî û civakî […]
Derveyî Sînoran: Berxwedanek Sokratîk a Gelê Kurd
Çîrokên berxwedêriya mirovî yên ku di kavilên dîrokê de hatine xêzkirin dersên kûr didin. Çîroka gelê Kurd jî yek ji wan çîrokan e, ku li hemberî zilm û zordariya bê eman, îmajeke bi hêz a berxwedan û hêzê radixe ber çavan. Di vê gotarê de ez ê çîroka Kurdan di çerçoveya felsefeya Sokratîk û têgînên […]
Piştgiriya Mezlûman: Faktorên Derûnî û Civakî yên Li Pişt Tercîhên Me
Cazîbeya mezlûma, diyardeyek berbelav a ku sempatiya gel bi gelemperî ber bi hevrikê ‘qelstir’ ve diçe, hem ji hêla psîkolojîk hem jî ji hêla sosyo-çandî ve balkêş e. Ez ê di vê gotarê de bî rêya dêrûnasiya civakî, neurozanistiya kognîtîv û antropolojiya çandî sedemên li pişt meyla me ya kolektîf a ji bo piştgiriya mezlûman […]
Dengdana ji bo Guhertinê: Hêza Hêviyê
Her ku çerxa demokrasiyê dizivire û kelacaniya hilbijartinê gelî dorpêç dike, hêviyek berbiçav jî dîyar dibe. Wusa dixuye ku sindoqa dengdanê ji dengan zêdetir hêviyê jî dihewîne. Vê hefteyê, di bin rêberiya psîkolog Charles R. Snyder û fîlozof Ernst Bloch de, em ê li ser hêviye bisekinin. Bi nêrînên wan em ê bi hev re […]
Li ser Rêya Xewnên Şêrîn: Zanîna Nexweşiyên Xewê, Teşhîs û Çareseriya Wan
Xew – em hemî jê hez dikin, lê carna ew dikare bibe hevalek bêwefa. Demên ku hin ji me ji şevên xweş ên xwedî xewek bênavber kêfê digirin, yên din bi nexweşiyên xewê re têkoşîn dikin. Di vê qotarê de ez ê nexweşiyên xewê yên wekî bêxewî, apnea xewê, narkolepsî û xewgerokê vebikolim û li […]
Xew: Bingeha Tenduristî û Başbûnê
Xew, beşek bingehîn a jiyana me ye. Ew bi gelemperî wekî pêdivîyek hêsan tê paşguh kirin, lê girîngiya xewê ji tenê bêhvedanekî wêdetir e. Xewek têr û bi kalîte ji bo tenduristiya me ya laşî û derûnî pir girîng e û bandorek girîng li ser başbûna me ya giştî jî dike. Di vê gotarê de, […]
Mîzah û Kesayetî: Têkiliya di Navbera Mîzah û Taybetmendiyên Kesayetiyê de
Kenin, dermanê herî baş e, an jî wisa tê gotin. Lê we qet meraq kiriye ku çima hin kes mîzaha reş (dark humor) xweş dibînin û hin kes ji komediya slapstick bêtir kêfê digirin? Dibe ku bersiv di pêwendiya kûr a di navbera têgihîna kesan ya mîzah e û taybetmendiyên kesayetiya wan de be. Di […]
Ji Perspektîfa Hîpoteza Sapir-Whorf: Raman û Ziman
Hîpoteza Sapir-Whorf, bi salan e eleqeya zimanzanan, antropologan û derûnasan dikişine. Li gor vê terorîyê, bastûra zimanekî, bandorê têgihiştin(cognition), nêrîna jiyanê û heta çanda axaftvanên wî zimanî dike(Sapir, 1929; Whorf, 1956). Her çend ev teorîyê di nav zanyaran de bê nîqaşêkirin jî, çarçoveyek balkêş ji bo analîzkirina zimanên cihêreng pêşkêşî me dike. Ez ê jî […]
Sazkirina Sînoran: Hevsengkirina Jiyanê û Xurtkirina Têkilîyan
Em di her warê jiyana xwe de bi mirov û bi bûyeran re mijûl dibin. Ji bo ku em di kar, hevaltî û têkiliyên malbatî de an jî di têkiliyên romantîk de serkeftî bin divê em sînorên xwe saz bikin. Sînor, qaîdeyên kesane ne ku dîyar dikin mirov çawa bi hevdu re têkilî daynin û […]
Di biryardayînê de Bandora Derûnnasiyê: Em Çawa Dikarin Biryarên Baştir Bidin?
Biryardayîn, pêvajoyek e ku em di her warê jiyana xwe de pê re, rû bi rû dimînin û bi berdewamî pêk tînin. Em ji jiyana rojane heya karsaziyê, ji perwerdehiyê heya têkiliyên civakî di her qadê de biryaran didin. Derûnnasî, agahdariyên girîng ji me re peyda dike, da ku em pêvajoya biryargirtinê baştir fam bikin […]
Depresyon: Rêyên Têgihiştin, Naskirin û Têkoşînê
Depresyon îro yek ji pirsgirêkên tendirûstiya derûnî ya herî gelemper û girîng e. Li gorî lêkolînên ku ji hêla Rêxistina Tendirûstiyê ya Cîhanê (RTC) ve hatine kirin, li seranserê cîhanê zêdetirî 300 milyon mirovî di bin bandora vê nexweşiye de ne (Rêxistina Tendirûstiyê ya Cîhanê, 2021). Depresyon nexweşiyeke giran e ku qalîteya jiyanê kêm dike […]
Bandorên Derûnî yên Karesatên Xwezayî: Minak û Lekolîn
Karasetên xwezayî bûyerên wêranker in ku li seranserê cîhanê, bandorê li jiyana mirovan û jîngeha xwezayî dikin. Erdhej, lehî, tsunamî, şewat û felaketên din ên xwezayî dibe sedema windakirina jiyanê, wêranî, windahî û zehmetiyên din. Ev felaket ne tenê zirara madî didin, di heman demê de dikarin bandorek cidî li ser derûniya mirovan jî bikin. […]
