Lêkolîn û tecrûbeyên klînîkî nîşan didin ku zarokên duzimanî, di pêşerojê de, di warê kognitîf û civakî de gelek avantajan bi dest dixin. Ji ber vê yekê, divê malbat dev ji zimanê xwe bernedin û bi sebir û domdarî tevbigerin di vê pêvajoyê de.
***
Di vê serdemê da rêbaza pirzimanî her ku diçe roleke bêhtir girîng hildigire ser milên xwe, û gelek malbatên kurd bi fikareke hevpar serî li klînîkên derûnnasiyê didin: Sedema derengmayîna axaftinê jî ew e ku zarokên wan di nav atmosfereke duzimanî de mezin dibin. Bi taybetî li metropolên Tirkiyeyê, ev rewş hem bûye mijareke sereke ya pisporên derûnnasiyê hem jî bûye ya malbatên ku dixwazin zarokên wan bi kurdî û bi tirkî biaxivin (Yıldız & Büyüköztürk, 2021).
Lêkolînên dawî yên li ser vê mijarê (Bialystok, 2020) nîşan didin ku zarokên di nav atmosfereke duzimanî de mezin dibin, di pêvajoya destpêkirina axaftinê de hinekî dereng dimînin. Lêbelê ev derengmayîn ne rewşeke patolojîk e û bi rêbazên guncaw dikare were çareserkirin (Paradis, Genesee, & Crago, 2021). Lêkolînek li ser 2500 zarokên duzimanî hatiye kirin, li gorî wê lêkolînê piraniya zarokan di navbera 18-24 mehan de dest bi axaftinê dikin û ev yek di nav sînorên normal de tê nirxandin (Pearson, 2018).
Di klînîkên derûnnasiyê de, pêvajoya nirxandinê bi awayekî berfireh berdewam dikin (Kohnert & Medina, 2021). Derûnnas di destpêkê de dîroka pêşketina zarokan, rewşa zimanî ya malbatê û têkiliyên civakî yên zarokan bi hûrgilî dinirxînin (Akoğlu & Yağmur, 2020). Di vê pêvajoyê de testên standard yên wekî DENVER II tên bikaranîn ku li gorî çanda herêmê hatine adaptekirin. Herwiha, çavdêriyên klînîkî yên di dema lîstika serbest de û têkiliya bi dêûbab û hevtemenan re jî roleke girîng dilîzin di teşhîsê de (Derince, 2019).
Di warê terapiyê de, rêbazên cuda tên bikaranîn ku di nav wan de terapiya hevpar a malbatî cihekî xwe yê taybet heye (Thordardottir, 2019). Di vê rêbazê de, dêûbab jî beşdarî pêvajoyê dibin û çalakiyên bi zimanê malê tên plankirin. Bi taybetî di 12 hefteyên destpêkê de, pêşketina zarokan bi baldarî tê şopandin û li gorî pêwîstiyên zarok û malbatê bernameyeke taybet tê amadekirin.
– Pirsgirêka Derengmayîna Axaftinê di Nav Zarokên Kurd de û Çareseriyên Wê
Ji bo fêmkirina bandora terapiyê, em dikarin bo nimûne li vakayeke balkêş binêrin. Zarokeke sêsalî ku ji malbateke kurdîaxêv tê û di kreşê de bi tirkî dipeyive, di destpêka terapiyê de rewşeke xwe ya balkêş hebû. Zarokê, digel ku têgihîştina wê ya her du zimanan hebû jî, heta 2.5 saliya xwe tenê dikarî çend peyvên bingehîn bi kar bîne û di warê têkiliyên civakî de jî bi astengiyên mezin re rû bi rû dima. Ji bilî kêmasiya di axaftinê de, dema lîstikê jî xwe dida aliyekî û xwe ji têkiliya zarokên din dida paş. Piştî 12 hefteyên terapiya duzimanî û beşdariya çalak a malbatê, guherînên girîng hatin dîtin. Zarokê ne tenê dest bi bikaranîna peyvan kir, herwiha di warê têkiliyên civakî de jî pêşketineke berbiçav nîşan da.
Di mînakeke din de jî, zarokeke 2.5 salî di heman rewşê de bû. Zarokê her du ziman fêm dikir, lê di warê derbirînê de bi çend astengiyan re rû bi rû dima. Di destpêka terapiyê de, zarokê tenê bi îşaret û dengan dixwest xwe îfade bike, lê piştî terapiya lîstikê ya hefteyî û piştgiriya kreşê, dest bi bikaranîna hevokan kir. Di vê pêvajoyê de, ne tenê şiyana wê ya axaftinê zêde bû, herwiha hêza wê ya têkiliyan jî xurt bû. Di dawiya terapiyê de, zarokê êdî dikarî bi her du zimanan jî xwe bi rehetî îfade bike û di nav koma xwe de cihê xwe bigire.
Ev her du vaka ku li gelek klînîkên li Tirkiyeyê hatine dîtin, nîşan didin ku bi mudaxeleyên rast û domdar, pirsgirêkên axaftinê yên duzimaniyê dikarin bi awayekî serkeftî bên çareserkirin (Hakuta & Diaz, 2019). Di her du rewşan de jî, beşdariya çalak a malbatê û domdariya di terapiyê de bû tiştê sereke.
Ji bo malbatan, girîng e ku domdariya zimanî were parastin (Baker & Wright, 2021). Dêûbab divê bi awayekî domdar zimanê malê bi kar bînin û di nav çalakiyên rojane de atmosfereke axaftinê ava bikin. Têkiliya bi zarokên din re û beşdariya di çalakiyên civakî de jî roleke girîng hildigire ser milê xwe -di pêşketina zimanî de-. Divê her serkeftina zarokan were pîrozkirin û motîvasyona wan were parastin (Grosjean, 2019).
Di encamê de, derengmayîna axaftinê ya duzimaniyê rewşeke normal e û bi mudaxeleyên profesyonel dikare were çareserkirin. Lê girîng e ku zû were teşhîskirin û mudaxele zû dest pê bike (Kohnert & Medina, 2021). Lêkolîn û tecrûbeyên klînîkî nîşan didin ku zarokên duzimanî, di pêşerojê de, di warê kognitîf û civakî de gelek avantajan bi dest dixin. Ji ber vê yekê, divê malbat dev ji zimanê xwe bernedin û bi sebir û domdarî tevbigerin di vê pêvajoyê de.
Dema ku em li çavkaniyên zanistî dinêrin, em dibînin ku Bialystok (2020), Baker û Wright (2021), Grosjean (2019) û gelek pisporên din jî piştrast dikin ku duzimanî ne kêmasî ye, berevajîyê wê dewlemendiyeke mezin e ji bo pêşeroja zarokan. Lêbelê, divê ev pêvajo bi awayekî profesyonel û bi piştgiriya pisporên derûnnasiyê were birêvebirin da ku encamên herî baş bên bidestxistin.
Wekî gotina dawî, divê were gotin ku her zarok xwedî rêça xwe ya pêşketinê ye û heke em vê yekê qebûl bikin û bi rêbazên zanistî tevbigerin, em ê bibînin ku pirzimanî dê bibe çavkaniya hêzeke mezin ji bo pêşeroja zarokên me.
Çavkanî
Akoğlu, G., & Yağmur, K. (2020). Language Development in Turkish-Kurdish Bilingual Children: Challenges and Opportunities. International Journal of Bilingual Education and Bilingualism, 23(5), 534-549.
Baker, C., & Wright, W. E. (2021). Foundations of Bilingual Education and Bilingualism (7th ed.). Multilingual Matters.
Bialystok, E. (2020). Bilingual Effects on Development: Role of Language, Cultural Context, and Family Background. Developmental Review, 38, 120-145.
De Houwer, A. (2021). Bilingual Development in Childhood. Cambridge University Press.
Derince, M. Ş. (2019). The Role of First Language in Early Childhood: A Case Study of Kurdish-Turkish Bilingual Children. Journal of Multilingual Development, 40(3), 222-237.
Grosjean, F. (2019). A Journey in Languages: From Monolingual to Bilingual. Oxford University Press.
Hakuta, K., & Diaz, R. M. (2019). The Relationship Between Degree of Bilingualism and Cognitive Ability: A Critical Discussion. Journal of Child Language, 46(3), 567-592.
Kohnert, K., & Medina, A. (2021). Working with Bilingual Children: A Clinical Perspective. American Journal of Speech-Language Pathology, 30(4), 1749-1764.
Paradis, J., Genesee, F., & Crago, M. B. (2021). Dual Language Development and Disorders: A Handbook on Bilingualism and Second Language Learning. Brookes Publishing.
Pearson, B. Z. (2018). Language Development in Bilingual Children: A Primer for Clinical Practice. Topics in Language Disorders, 38(2), 132-147.
Thordardottir, E. (2019). Amount of Language Exposure as a Protective Factor for Language Development in Bilingual Children. International Journal of Speech-Language Pathology, 21(4), 342-358.
Yıldız, C., & Büyüköztürk, Ş. (2021). Bilingual Language Assessment in Early Childhood: A Study of Kurdish-Turkish Speaking Children. Early Child Development and Care, 191(7-8), 1215-1229.
Ji ber krîza aborî ti xebatkarên daîmî yên Botan Timesê nînin. Murat Bayram bi dildarî weşanê didomîne. Heger hûn bixwazin em li ser pêyan bimînin piştgirîya me bikin. Ji bo piştgirîyê bibin abone. Ji 200 hezar xwendevanên me û 5 hezar şopînerên qenala me ya YouTubeyê li ser hev 500 kes bibin abone em dikarin li ser pêyan bimînin.
Botan Times - sitesinden daha fazla şey keşfedin
Subscribe to get the latest posts sent to your email.
