Ger hûn vê yekê bikin, kî dikare li hemberî dijminî şerî bike û dijminî ji welatî derxîne? Kur û birayên te wê hemû leşkerên dijmin bikujin. Di dawiya şerî de, dê tenê yek ji wan sax bimîne: padişahê wan Ercasp. Kurê te Îsfendiyar jî dê Ercasp bigire, destekî wî, lingekî wî û guhekî wî jê bike. Çavekî wî jî dê bi agir bişewitîne. Paşî ew ê wî deyne ser kerekê bêdûvik û bişîne welatê wî û jê re bibêje: here welatê xwe û ji her kesî re bibêje ka te çi êş ji destê min, Îsfendiyarê leheng, dît.
***
Berî ku Key Xusrew, padişahê mezin, xatira xwe ji lehengên xwe bixwaze û li ber çavê wan wenda bibe, Luhrasp kurê Ervend Şahê kurê Key Peşînê kurê Key Qubad, wekî cihgirê xwe û padişahî tayîn dike. Piştî demekê Lohrasp gazi Guştap, kurê xwe yê mezin dike û textê xwe jê re dihêle û Guştasp dibe padişah. Di serdema padişahiya wî de Zerdeşt dibe pêxember û dînê xwe pêşkêşî padişahî dike. Padişah dînê nû qebûl dike û her kesî jî tîne ser vî dînî. Li ser pêşniyara Zerdeşt, Guştasp dayîna bacê ya bo Ercaspê padişahê Xeyûnan (Tûranê) red dike.
Gava Ercasp, padişahê Xeyûnan, pê dihese ku Guştasp dînê nû yê Zerdeşt qebûl kiriye, hêrs dibe, nameyekê dide nivîsîn û bi du serdarên xwe, Bîdirefşê Cadû û Namxwastê Hezaran, bi bîst hezar siwariyan, dişîne cem Guştasp. Ev her du serdar nameyê digehînin Guştasp. Naveroka nameyê zelal e: Ger hûn vî dînê nû berdin, em ê bi we re di aştiyê de bin. Lê heke hûn bi bawerkirina vî dînê nû israr bikin, wê demê dive hûn xwe ji bo şerî amade bikin, zîra em ê êrîşî we bikin, welatê we hilweşînin, her kesî bikujin û yên mayî jî bikin kole.
Guştasp, dema nameyê dixwîne, xemgîn dibe. Zerîr, salarê siwariyan, vê yekê dibîne û ji Guştasp re dibêje: Eger padişah guncav bibîne, ez ê bersiva vê nameyê bidim. Zerîr bersiva nameyê amade dike: “Ji Guştaspê Padişahê Îrane bo Ercaspê salarê Xeyûnan re: Ya yekem, me ev dînê taybet ji Yezdan wergirt û em ê dev jê bernedin. Meha bê, em ê nemir bin. Em ê li wir hev bibînin, di wê zozana vala de ku ne çiya û ne jî derya lê heye. Hûn ê me bibînin û em ê we bibînin. Li wir dê tîr û hespên lehengan di navbera me de biryarê bidin”.
Name tê şandin. Li serê çiyayan agir pêdixin. Hemû mêr, ji deh salî heta heştê salî, gazî şerî dikin. Artêş li qada şerî amade dibin. Şeva berî şerî, Guştasp gazî Camaspê wezîrê xwe dike. Ji ber ku Camasp dikare pêşerojê bibîne. Zerdûştî ev taybetî dane wî. Guştasp aqûbeta şerî jê dipirse û dibêje: Ji min re bibêje, ji kur û birayên min, di vî şerî de, kî dê bê kuştin û kî dê sax bimîne? Camasp dibêje: Xwezî ez qet nehatibam dinyayê, an jî di zarokatiya xwe de bimiriyama, da ku ev pirs ji min nehata kirin. Niha ji ber ku padişahî pirsî, divê ez rastiyê bibêjim. Lê divê padişah sondê bixwe, dema ku ez rastiyê bibêjim, ew ê min nekuje ne jî min bavêje zîndanê. Guştasp sond dixwe. Camasp jî jê re dibêje dawiya şerî dê çawa be: “Sibê, gava leheng bi gurzan li hev dixin, gelek dayikên ku kurên wan hene dê bê kur bimînin. Gelek kurên ku bavên wan hene dê bê bav bimînin. Gelek bira dê bê bira bimînin. Gelek jinên ku mêrên wan hene dê bê mêr bimînin. Xwezî ji wî kesî ra, yê ku nebîne ka çawa Bîdirefşê Cadû, Zerîrê birayê te dikuje û hespê wî digire, xwezî ji wî kesî ra yê ku nebîne ka çawa Namxwastê Hezaran dê bê û Ferşawerdê kurê te û Pad Xusrewê birayê te bikuje û ji kur û birayên te bîst û sê kes dê çawa bên kuştin”. Guştasp difikire û dibêje: “Wê gavê ez ê keleheke ji hesinî ava bikim, kur û birayên xwe tê de bi cih bikim, da ku destê dijminî negehije wan”. Camaps jê re dibêje: “Ger hûn vê yekê bikin, kî dikare li hemberî dijminî şerî bike û dijminî ji welatî derxîne? Kur û birayên te wê hemû leşkerên dijmin bikujin. Di dawiya şerî de, dê tenê yek ji wan sax bimîne: padişahê wan Ercasp. Kurê te Îsfendiyar jî dê Ercasp bigire, destekî wî, lingekî wî û guhekî wî jê bike. Çavekî wî jî dê bi agir bişewitîne. Paşî ew ê wî deyne ser kerekê bêdûvik û bişîne welatê wî û jê re bibêje: here welatê xwe û ji her kesî re bibêje ka te çi êş ji destê min, Îsfendiyarê leheng, dît”.
Bi 100TLyan (3 Dolar) bibe abone. Ji bo medyaya Kurdî ya serbixwe #MeTuHeyî, heger ji te neyê 100 TLyan bidî, her tişt ji bo te belaş e lê heger tu bikarî heqê keda Kurdî bidî kerem bike bibe abone.
Roja din Zerîr diçe qada şerî. Gelek dijminan dikuje. Bîdirefşê Cadû rimê xwe digire, yê ku dêwan di dijohê de bi hêrs, bi jehr û ava gunehê çêkiribûn û Cadû di nav kemîneyê de dimîne. Paşî bi dizî rime xwe davêje û Zerîrî dikuje, hesp û zirxê wî yê zêrîn jî weki xenîmet digire û tîne. Bestûr, kurê Zerîr ê heft salî, sîwarê hespê xwe dibe û diçe qada şerî da ku tola bavê xwe hilîne. Bestûr û Bîdirefş bi riman şerî dikin. Ji nişka ve rûhê Zerîrî gazî Bestûr dike: “Rimê xwe biavêje, tîrekê bigire û biavêje”. Bestûr tiştê ku jê re hatiye gotin dike. Tîrekê diavêje Bîdirefşî û wî dikuje. Bi vî awayî Bestûr tola bavê xwe dihilîne û zirx, ala û hespê wî yê talankirî vedigerîne.
Leşkerê Guştaspî di bin fermandariya Îsfendiyar û Giramî Kerdê kurê Camasp de artêşa Ercasp têk dibe û hemûyan dikuje û weki ku Camasp pêşbînî kiribû, tenê yek ji wan sax dimîne: padişahê wan Ercasp. Îsfendiyar wî digire, destekî wî, lingekî wî û guhekî wî jê dike. Çavekî wî jî bi agir dişewitîne. Paşî ew, wî deyne ser kerekî bêdûvik û dişîne welatê wî û jê re dibîje: “Here welatê xwe û ji her kesê re bibêje ka te çi êş ji destê min, Îsfendiyarê leheng, dît”.
Nivîsa jor kurteya giştî ya berhemeke bi navê Yadigarê Zerîran e ku wekî Eyatkarê Zerîran jî tê nasîn. Yadigarê Zerîran destaneke kurt a lehengî-dînî ye. Tê gotin ku ev destan di eslê xwe de bi zimanê Partî bûye lê nusxeya vê ya berdest bi zimanê Parsîk (pehlewî ya Sasanî) ye. Yadigarê Zerîran destana lehengî ya herî kevn e ku nusxeya vê ya original îro berdest e. Destan ji pexşan û helbestan pêk hatiye. Tê qebûlkirin ku naveroka vê ji metneke Avestîk hatiye girtin.
Di serdema îslamî de ev destan, bi hin guhertinan, ji aliyê hin şair/nivîskaran, yên wekî Firdewsî û Sealebî ve hatiye bikaranîn. Di heman demê de sahne û epîzodên destanê rasterast bandor li ser edebiyata Îslamê, bi taybet ya Şîa, di berhemên Meqtelê (berhemên ku li ser bûyera Kerbelayê hatine nivîsandin) kirine.
Di Yadigarê Zerîran de em dikarin behsa çend xalên giring bikin:
– Destana herî kevn e ku metna orijînal bi pehlewî (parsîk) gehiştiye ber destê me.
– Destan, yek ji nimûneyên herî kevn a destanên lehengî-dînî ye û behsa şerê ji bo bawerî û dînê Mezdayî ya Zerdeşt dike.
– Di destanê de behsa Direfşê (ala) Pîrozan/pîrozî derbas dibe ku bi îhtimaleke mezin, mebest alaya Kawiyan (kawa) ye.
– Berhema herî kevn e ku tê de navê Rustem ( 2 caran) derbas dibe.
– Sahne/epîzod û kesayatên destanê di destanên lehengî yên Kurdî (bi taybetî di Şahnameyên Kurdî de) derbas û dubare dibin.
– Di Rezmnameya Kenîzekê de, ku yek ji epîzodên destana Heft Leşkerê kurdî ye, versiyoneke Kurdî ya Yadigarê Zerîran ji aliyê şairekî Kurd ve hatiye honandin.
