Şalûngê şalûngê, ewrên reş û tarî, ne dirûzî ne dibarî…

Ji bo Ingilîzî Bitikîne

Gelê Kurd xwedîyê gelek kevneşopîyan e. Lê belê koçberîyên ku ji ber nebaşbûna rewşa aborî ya gelên herêmê pek hatiye û bi pê re jî guherîna cihanê bûye sedema jibîrkirina wan kevneşopîyan.

Her wiha tê qebûlkirin ku gelek faktorên wekî cihê ku civak lê dijîn, asta jiyanê, şert û mercen îqlîmê, bawerî li pêkhatina kevneşopiyê dikin, hene.

Botan Times jî ji bo ve çend rîtuelên Kurdan berhev kir.

Şalûngê

Li Sirûcê deştên fireh ji bo çandinîyê avantajeke mezin e. Ziwabûna havînê bandoreke neyinî li çandinîyê dike.

Dirsin 80 salî ye û li gundekê Sîrûcê dijî. Ji bo baran bibare, wê qala rîtueleke berê kir. Li gundê wan jin û zarokan bi hev re rîtuela bi navê “Şalûngê” dikirin.

Ava me tune bû, bo me pir zehmet bû ku em gund bimana. Me nikanîbû erdên xwe biçanda. Me biharê tîştên xwe berhev dikirin, bi deve û heywanên xwe re diçûn zozanan û havîna xwe li wir derbas dikir. Em di payîzê da vedigerîyan gundê xwe. Her çiqasî zivistan bû jî baran nedibarîya. Me jî jinên gund re derpêyeka jinên pîr li kerekî dikir û çavên wî digirt.

Lî nêzîkê gundê me çayek ji çemê Firatê dihat û hîn jî heye ew çay. Em bi ker û zarokan ra diçûn wê derê û dihatin. Paşê mal bi mal digerîyan. Me ji malan bulgur, birinc, pîvaz, îsot distand, firavînan çêdikir û dixwar. Me hêlekî dia dixwand hêlekî jî stran digot. Berê me wanî îna dikir dê baran bibare.

Şalûngê şalûngê

 ewrên reş û tarî

 ne dirûzî ne dibarî

 em hatine qulîng e

 tasek bulgur me din ku

 bila xwedê rahmeta xwe bide we

Derzîyê dirûnê û dezîyê gewr

Li Sîrûcê rîtueleke din ya ku hîn jî tê kirin, “derzîyê dirûnê û dezîyê gewr” e.

Pîrên li wir du derzîyên dirûnê û hinek dezîyên gewr li hev belav dikin. Ew qebûl dikin ku wanî bi hev re helalî distînin.

Em li gund in, ji ber vê carna li malê tiştê xwerinê wekî bulgur, şekir, çay nedima. Carna nikanibû em herîn Sirûce wana winin (bînin). Me jî diçûya ji merîyên xwe ya jî cîranan distand. Yê me ji ciranan distant carna bîr dikir ku em disa pêdin. Însan wextê pîr dibe pir tiştan bîr dike.

Min 2 metreyên dezîyê şeltan û derzîyên çûçik kirî û li her jinekê gund belav kir. Tenê carekê tê kirin. Nîzanim mezînên me wanî dikirin. Û digotin dema wana belav dikin heger heqê me yê li ser jinên din hebe, bi van derzî û dezîyan ra heqê xwe didim.

Heger em nedin wê çaxê li dinyayê din dê bulgur û şekîr ji me hesaban bipîrse. Derzî û dezi bîna şûna bulgur û şekîrê ye ku em belav dikin. Werga em heqê hev didin.