Botan Times -Rojnivîska şerî: 12.12.2024

Li Sûriyeyê piştî ku rejîma Esad ketiye, gelek guherînên girîng pêk hatine. Li bakurê Sûriyeyê artêşa Tirkiyeyê êrîşî hêzên HSDê kiriye û 22 kes mirine. HSD beşeka mezin a bakur-rojhilatê Sûriyeyê bi rê ve dibe û bi DYAyê re hevkarîyê dike. Fermandarê HTSê Ebû Mihemed El-Golanî gotiye ku hemû kesên di îşkenceyê de beşdar bûne dê bên cezakirin. Li Sednaya bi hezaran girtî hatine berdan, lê gelek ji wan nexuyane. Çekdarên opozisyonê tirba Hafiz Esad şewitandine. Li Koreya Başûr jî, polîsan êrîşî nivîsgeha serok kiriye.

Naverok

Rewşa Kurdan li bakurê Sûriyeyê
Êrîşên Tirkiyeyê li ser Minbicê
Helwesta DYAyê li ser Kurdan
Fermandarê HTSê: Êşkencekerên girtîgehan dê bên cezakirin
Rewşa girtîgehên Sûriyeyê
Şewitandina tirba Hafiz Esad
Têkiliyên navneteweyî
Daxwazên civaka navneteweyî
Rewşa li Koreya Başûr

1. Rewşa Kurdan li bakurê Sûriyeyê

Çavkanî: New York Times, Botan Times

Hêzên Sûriyeya Demokratîk (HSD) beşeka mezin a bakur-rojhilatê Sûriyeyê bi rêveberiyeka xweser bi rê ve dibe. HSD di şerê li dijî DAIŞê de roleka girîng lîstiye û bûye hevalbenda sereke ya DYAyê li herêmê.

Piştî ketina rejîma Esad, HSD niha piraniya herêmên bakur-rojhilatê Sûriyeyê kontrol dike. Li van herêman rêveberiyeka sivîl a xweser hatiye avakirin. Bi piştgiriya 900 leşkerên DYAyê, HSD hem ewlekariya herêmê diparêze hem jî operasyonên li dijî DAIŞê berdewam dike.

2. Êrîşên Tirkiyeyê li ser Minbicê

Çavkanî: New York Times, Botan Times

Artêşa Tirkiyeyê bi balafirên şer êrîşî bajarê Minbicê kiriye. Di êrîşan de 22 endamên HSDê mirine û 40 kes birîndar bûne. Droneka Tirkiyeyê ya “kamîkaze” li bingeha leşkerî teqiyaye.

Li gorî çavkanîyan, roja şemiyê li bajarê Minbicê şer di navbera komên çekdar de derketiye. Sinam Mohamad, nûnera herêma xweser a Kurdan, gotiye ku ew naxwazin şer li herêmê berdewam bike.

3. Helwesta DYAyê li ser Kurdan

Çavkanî: Reuters, New York Times

Wezîrê Berevaniyê yê DYAyê Lloyd J. Austin III û hevtaya wî ya Tirkiyeyê Yasar Guler li ser rewşê axivîne. DYAyê fêmdariya xwe ji bo “endîşeyên ewlekariyê” yên Tirkiyeyê nîşan daye, lê xwestiye ku aramî bê parastin.

DYA û Tirkiye di nav NATOyê de hevalbend in. Lê belê, piştgiriya DYAyê ji bo Kurdan bûye sedema nakokiyan. Tirkiye Kurdan wek gef li ser ewlekariya xwe dibîne û ji bo vê yekê herêmeka tampon ava kiriye.

4. Fermandarê HTSê: Êşkencekerên girtîgehan dê bên cezakirin

Çavkanî: Reuters, Corriere della Sera

Ebû Mihemed El-Golanî li ser televîzyona dewletê daxuyaniyek daye û gotiye: “Em ê li Sûriyeyê li wan bigerin û ji welatên din jî bixwazin ku yên reviyayî radestî me bikin da ku em edaletê pêk bînin.”

Serokwezîrê demkî Mihemed El-Beşîr sê armancên sereke dîyar kirine: ewlekarî û aramîya welêt, vegerandina penaberan û başkirina xizmetên bingehîn. El-Beşîr gotiye: “Di bankeyan de tenê lîreyên Sûriyê hene ku qîmeta wan nîne.”

5. Rewşa girtîgehên Sûriyeyê

Çavkanî: New York Times, Al Jazeera

Li girtîgeha Sednaya û nexweşxaneya El-Muchtahedê malbat li kesên xwe digerin. Li nexweşxaneyê 38 term hatine dîtin. Piraniya terma ji birçîbûnê lawaz bûne û şopên îşkenceyê li ser wan hebûne.

Di girtîgehê de odeyên qirêj û tarî hebûne ku bi dehan kes tê de mane. Di dema desthilatdariya Esad de bi deh hezaran kes hatine revandin. Hêzên ewlekariyê ew ji kolanan, ji zanîngehan û ji cihên kar birine.

6. Şewitandina tirba Hafiz Esad

Çavkanî: AFP, Reuters

Li bajarê Qerdaha, çekdarên opozisyonê tirba Hafiz Esad şewitandine. Li gor Çavdêrgeha Sûriyeyê ya Mafên Mirovan (SOHR), ev yek di navenda herêma Elewîyan de pêk hatiye.

Di nav tirbê de gorên endamên din ên malbata Esad jî hebûne, di nav de gora birayê wî Bassel jî ku di sala 1994ê de di qezayeka trafîkê de miriye.

7. Têkiliyên navneteweyî

Çavkanî: Reuters, Al Jazeera

Qeter ragihandiye ku dê balyozxaneya xwe li Şamê veke. Wezareta derve ya Qeterê gotiye ku ev yek ji bo xurtkirina têkiliyên dîrokî ye.

Almanya 8.4 milyon dolar alîkariya mirovî şandiye. Wezîra derve Baerbock gotiye ku ev dem ji bo Sûriyeyê demeka hêviyê ye, lê divê aramî bê parastin.

Îsraîlê di 48 saetan de 480 êrîş pêk anîne û 15 keştiyên şer û cihên çêkirina çekan wêran kirine.

8. Daxwazên civaka navneteweyî

Çavkanî: Reuters, The Guardian

DYA daxwaz dike ku mafên kêmaniyan bên parastin. Wezîrê Derve Blinken dê biçe Urdin û Tirkiyeyê ji bo gotûbêjan.

Rûsya dibêje êrîşên Îsraîlê li dijî peymanên navneteweyî ne. Yewnanistanê ragihandiye ku wê biryarên xwe yên li ser daxwazên penaberiya Sûriyeyiyan rawestandine.

9. Rewşa li Koreya Başûr

Çavkanî: AFP

Li Koreya Başûr polîsan êrîşî nivîsgeha Serok Yoon Suk Yeol kirine. Wezîrê berê yê berevaniyê Kim Yong-hyun û gelek berpirsên din hatine girtin. Li gor çavkanîyan, Kim Yong-hyun berî ku bê girtin hewl daye xwe bikuje.