Polonya-Belarûs: Penaberên Kurd ên Iraqê pêşniyara vegera mala xwe ji ber zehmetîyan red dikin

Nûçe: Middle East Eye

Zêdebûna bêkarî, xizanî û zordariyê li Kurdistana Iraqê bûye sedem ku bi hezaran hewl bidin birevin Ewropayê.

Êvara 11ê Mijdarê, helbestvan û çalakvanê kurd ê Iraqî Umêd Ehmed helbestek li ser rûpela xwe ya Facebookê belav kir, ligel wêneyekî selfî ku devera daristanê li ser sînorê Belarûs-Polonya nîşan dide ku ew û penaberên din lê hatine bicihkirin.

Di nav rêzên ku bi kurmanciya soranî hatine nivîsandin ev in:

Hestên wî yên derbarê welatê wî de îhtîmal e ku gelek ji bi hezaran Kurdên Iraqê yên ku niha li ser sînorê di navbera Belarus û Yekîtiya Ewropî de asê mane, parve bikin.

Niştecihên berê yên Herêma Kurdistana Iraqê (KRG), ew beşek mezin a ku li ber deriyê Ewropayê wekî “krîzê” tê binavkirin pêk tînin.

“Min ji hemû hevalên xwe re got, li vir jî ez ji we re dibêjim: Ez dixwazim li vir bimirim û venegerim Iraqê, ji kerema xwe.

Roja Pêncşemê piştî nîvro, firokeyek ji Firokexaneya Niştimanî ya Mînskê rabû, yekem firokeya vegerê ya Îraqî ye ku hin hemwelatîyên xwe ji Belarusê vedigerîne.

Ajansa Interfax a Rûsî ragihand ku firokeya Iraq Airways ku diçû Hewlêra paytexta Herêma Kurdistanê û piştre jî Bexdayê 431 kes tê de bûn.

Ehmed ne di nav wan de bû. Ehmed ji Middle East Eye re axivîye, lê belê bi qerar bû ku ew ê venegere û gotiye ku ew ne tenê ye.

Ji Belarûsê bi rêya WhatsAppê gotiye: “Ez bi ti awayî bi pêşniyara hikûmeta Iraqê razî nabim û naxwazim vegerim.”

“Min ji hemû hevalên xwe re got, û li vir ez ji we re dibêjim: “Ez dixwazim li vir bimirim û venegerim Iraqê, ji kerema xwe.”

Li gorî agahiyan, hejmarek ji ajansên geştûguzariyê li Kurdistana Iraqê pakêtan pêşkêşî Mînskê dikin, ku ji wir Îraqî dikarin bi hezaran lîreyan bidin qaçaxçiyên mirovan da ku alîkariya wan bikin ku derbasî Ewropayê bibin.

Serokwezîrê Herêma Kurdistanê Mesrûr Barzanî îro Yekşemê di twîteke xwe de ragihand ku gelê wî “ji aliyê bazirganan ve hatiye xapandin” û “ji aliyê torên derve ve hatiye îstîsmarkirin” û ew kar ji bo dabînkirina refaha welatiyên Kurd dikin.

Lê ji bo Ehmed û yên din, îstîsmara rastîn li malê ye, bi bêkarî, gendelî û zordestiya siyasî ku jiyanê bê tehemûl dike.

Ehmed ku ji ber çalakiyên xwe yên siyasî du caran hat girtin, ji ewlehiya xwe ya li malê ditirse.

Pirsgirêkên Berfireh

Rewşa berdewam a li ser sînorê Belarûs-Polonya di navbera Yekîtiya Ewropî û hukûmeta serokê Belarusî Alexander Lukashenko de aloziyek dijwar derxistiye.

Ya yekem, ya paşîn tawanbar dike ku bi organîzekirina pêleke koçberan di bersivê de ji cezayên ku li ser rêveberiya Belarusê hatine sepandin ji ber zordariya wî ya li ser xwepêşanderan di sala 2020an de.

Roja Çarşemê, Wezîrê Parastinê yê Polonya Mariusz Blaszczak got ku “krîz” dikare “mehan an jî bi salan” bidome. Wezaretê roja Pêncşemê got ku zêdetirî 100 koçber di hewildana şikandina sînor de şevekê hatine binçavkirin.

Ehmed got ku wî gelek caran hewl da ku ji Belarusê derkeve lê li ser sînorê Yekîtiya Ewropî bi paşvekişandinek dijwar re rû bi rû ma.

“Dema ku me xwest em ji sînor derbas bibin, polîsan rê li me girtin û em birîndar kirin, heta ku gihîştin cihê ku me lêdan…û kûçikan bikar anîn da ku me bidin sekinandin.”

“Dema me xwest em bigihin… sînor, dîsa li me xistin û jin û zarok birîndar bûn.”

Ji bo niştecîhên rastîn pir ji vê yekê pirsgirêkên berbelav veşartine. Li Iraqê bi giştî rêjeya bêkariyê di sala 2020an de ji sedî 14 hatiye tomarkirin.

Xwepêşandan û çewisandin li herêma kurdistanê

“Ciwanên nerazî, ku du ji sê parên nifûsê pêk tînin, giraniya giran hildigirin û bi perspektîfek nedîtî ya peydakirina kar re rû bi rû ne, ku di encamê de wan di qonaxa pêş-mezinbûnê ya jiyana wan de asê kiriye, û gelek kes xwe ji cih û warên civakî hîs dikin. li herêmeka ku pêşkeftinek aborî û çandî ya bilez derbas bûye,” wî ji MEE re got.

Di dawiya sala 2020an de, xwepêşandan li seranserê Herêma Kurdistanê ji ber xirabbûna rewşa aborî derketin û bûn sedema mirina herî kêm 8 kesan. Ofîsên Partiya Demokrata Kurdistanê (PDK) û Yekîtiya Niştimaniya Kurdistanê (YNK) hatin şewitandin, ji ber ku hêrsa xwe li ser nekarîna dezgehên siyasî yên bindest ji çareserkirina pirsgirêkên xwe zêde kir.

‘Elektrîk ne baş e, rê xerab in, rewşa aborî ya mirovan bi piranî xirab e û rêjeya xizaniyê zêde bûye – lê sedema sereke ya piraniya me ev dîktatorî ye.

Li ser vê yekê, bi dehan kes ji aliyê rayedaran ve hatin girtin û gelek jî di girtîgehê de ne. Di vê navberê de gelek girtin û zextên li ser rojnamevan û dezgehên ragihandinê yên opozîsyonê hatin kirin.

Roja Sêşemê, dezgeha ragihandinê ya Gav News li Duhokê ji alîyê hêzên ewlekarî ve hat girtin û bi darê zorê hat girtin, ku Komîteya Parastina Rojnamevanan hişyarî da ku eger girtina bi darê zorê ya dezgehên opozîsyonê berdewam bike, dê di demek nêzîk de “tiştek ji bilî xûya çapemenîya azad nemîne li Kurdistana Iraqê”.

Ji nûçeya MEEyê hatiye standin û wergerandin.

Werger: Vahdet Uçar