Têgeha ‘raya giştî’ tê wateya’ agahdarkirina gelî’, ku di encama tevgera civakî da sedsala 18an hatiye bikaranîn. Lê fîlozof Montaigne yekem kes e ku 200 sal berê ev têgeh bi kar anîye.
Têgeha ku berîya 200 salan ji bo agahdarkirina gelî hatiye bikaranîn, îroroj li Tirkîyeyê dibe sedem ku rojnameger wekî hedef bên nîşandan.
Li Tirkîyeyê dema mijar dibe rojnamegerî, yekem tişta ku tê bîra mirovan, zehmetîyên şert û mercên xebatê, cezayên zindanê û astengkirina nûçeyan e.
Her çiqas ev rewş li Tirkîyeyê bi vî rengî be jî, rojnameger dîsa jî raya giştî agahdar dikin û hewil didin agahîyên rast û zelalbo gel ragihînin. Bo nimûne nûçeya herî dawî” ya rojnameger Evrim Denizê “Doza îstîsmarkirina zarokekê:’Hemû gundî bersûcan diparêzin‘ di nava civakê da deng vedabû. Bi saya wê nûçeyê gelek sazîyên jinan, baro, parêzer û gelek kes li vê doza xwedî derketibûn ku 7 sal e dewam dike.
Bi vê nimûneyê em dibînin ku çapemenî bi nûçeyên xwe tesîreka çawa li ser civakê dike û çawa rojevê diyar dike.
Evrim Deniz rojnamegereka serbixwe ye û di heman demê da xwendekara beşa rojnamegeriyê ye. Ew nûçeyan zêdetir derbarê mafên mirovan, îstismara zarokan da dinivîse û herî dawî ev nûçeya xwe nivîsî:
Keçikeka 11 salî, li gundê Oğlakliyê ya girêdayî qezaya Şemzînana Colemêrgê dijî. Sala 2016an dema derdikeve derve ji alîyê pismamên xwe Veysi, Zahir û Nihat Yilmaz ve tê îstismarkirin. Failan kêlîyên îstîsmarê bi kamerayê tomar kiribûn. Ji bo keçik vê îstîsmarê ji kesekî/a nebêje bi kuştinê ew tehdît kiribûn. Keçik, piştra ji alîyê failan ve ji serê zinarekê hatibû avêtin. Keçika 11 salî roja din ji alîyê gundiyan ve hatibû dîtin û wan, ew biribûn nexweşxaneyê. Keçikê, bo herkesî behsa vê îstismar û serhatiya xwe kiribû.
Piştî belavkirina vê nûçeyê, Evrim Deniz ji bo beşdarbûna vê dozê hefteyê çûyî, çûbû Colemergê.
Gava ku min ev nûçe nivîsî û nûçe hat belavkirin, çend parêzer, baro û sazîyên jinan piştgirîya min û vê meseleyê kirin.” Lê belê Evrim Deniz beyan dike ku min piştgirîyeka ewqas zêde texmîn nedikir. Teqrîben 100 kes ji bo piştgirî û teqîba dozê li mehkemeyê amade bûn û ji bo encamên dozê li gel malabatê bûn.
Rojnameger Evrim Deniz
“Ez bi qasî wan ne bi şans im”
7 sal in ev doz berdewam dike û di dozên berê da ewqas sazî û baro û hin kes beşdarî wê dozê nebûne.
Di vê doza dawîyê da failek rojnameger Denizê tehdît dike û dibêje: “Ev bûyer, ji ber hevpeyvîna rojnameger Evrim Deniz ya li gel parêzer Nükeyf Onursal ewqas zêde hate bihîstin.”
Wexta navê nûçeya min û navê min derbas bûn, ez hem keyfxweş bûm him jî mat mam . Ji ber vê nûçeyê ewqas kes hatin cem hev, bi vê nûçeyê ra ewqas kes bûbûn dengê keçik û malabata wê. Failan 45 sal cezayê zindanê xwarine û li derve digerin hê jî nehatine girtin. Lê belê wekî rojnameger dibêjim, ez ne bi qasî wan bi şans im. Ez ê belkî ji bo vê nûçeyê cezayê bixwim, lê wek însan û rojnamegerekê, dê dilê min rehet be. Ez ê heta dawiyê vê dozê teqîb bikim.
Rojnameger Evrim Deniz
Li gorî daneyên Komeleya Rojnamegerên Dicle Firatê (DFG) sala 2023yan heta niha li Tirkîyeyê 24 rojnamegerên kurd hatine girtin û bi ‘endamtîya rêxistinê’ hatine tawanbarkirin. Ji wan 20 rojnemager hatine berdan, lê belê 4 jî hîn li zindanê ne.
