Kî ye Cegerxwîn, kî ye Şivan Perwer û Kineem?

Omer Faruk Baranî hazir kiriye
04/10/2024

Salên lîseyê li odeya min ya ku havînekê êdî tam ketibû bin kontrola min, li ser dîwarê ku min maseya xwe ya bi kitabên testan û bi formulên fîzîk û matematîkê dagirtî dabû ber, bo moral û motîvasyonê min şiîrek li dar xistibû.

Her ku xulqê min teng dibû, ez ditengijîm, seba sebr û sebat û taqetê bide, min çavek li wê şiîrê dixist û ez bi xeyala royên şa û şên yên unîversîteyê vedigerîyam ser dersê ku di îmtihanan de puaneka rind bistînim û ji Sirûcê herim Stenbolê.

Cegerxwîn, 1975. Foto: Wikimedia. Perxudres Podcastê ebata fotografê guherandiye.

Şiîra ku mîna hebeka vîtamînê bû qismeka ‘‘Kî Me Ez’’a Cegerxwîn bû, lê nola gelek kesan min jî berî ez şiîrê bixwînim ew bi saz û stran ji dengê Şivan Perwer bihîstibû û loma min anîbû ew bi stîla ‘‘Kî Ne Em’’ li kaxetê yazi kiribû.

Sazbend Şivan Perwerê ku ‘‘Kî Me Ez’’ qulibandiye ‘‘Kî Ne Em’’ê di roportajekê de dibêje ew şiîra Cegerxwîn salên wî yên xortanîyê, li Riha bi rêberîya Awûqat Kemal Badıllı ketiye destê wî.

Şivan Perwer li sahneyê ‘‘Kî Ne Em’’ê distrê. Fotograf ji belgefîlma ‘‘Kine Em’’ê hatiye girtin. Belgefîlm sala 1984an bi destên Johan Clasom, Mahmut Baksi û Elin Clason ve hatiye kişandin.

Bi gotina Şivan Perwer be, Kemal Badıllı ser dengê wî yê xweş û tembûra wî çend kitab dane wî ku di nêv wan de dîwanên Cegerxwîn hebûne. Şivan Perwer dibêje ew ji şiîrên wan dîwanên Cegerxwîn li ser ‘‘Kî Me Ez’’ê bi qasî du salan xebitiye û ji wê ew strana ‘‘Kî Ne Em’’ê sala 1978an derketiye.

Nivîskar Şener Özmen ser meseleya ‘‘Kî Me Ez’’ û ‘‘Kî Ne Em’’ê behsa xatirayeka xwe ya êpêce enteresan dike. Şener Özmen dibêje salên 1990î li Hezexê di Newrozekê de gazî wî kirine ku ew şiîreka Cegerxwîn bixwîne: Li ser sahneyê, di destan de kitab, Şener Özmen ‘‘Kî Me Ez’’ dixwendiye ku hevalekî wî ew şiyar kiriye ku ew şiîrê şaş dixwîne: Wî hevalî hatiye di guhên Şener Özmen de bi pistepist gotiye ‘‘Bêje Kî Ne Em, nola Şivan Perwer bibêje.’’ Li ser vê şiyarkirinê, Şener Özmen dibêje wî her çiqas li kitaba bi ‘‘Kî Me Ez’’ nihêrîyê jî ew dudilî bûye û wî şiîra Cegerxwîn nîvî weke ‘‘Kî Me Ez’’ nîvî jî weke ‘‘Kî Ne Em’’ xwendiye.

Şener Özmen, Lal Laleş û Vecdi Erbay li fûara kitaban ya Diyarbekir ser şiîra Cegerxwîn dipeyîvin, 2019. Fotograf ji Kovara Dilopê hatiye girtin.

Medyakar Vecdi Erbay ser vê şiîra Cegerxwîn dibêje ‘‘Eger tu carekê ji xwe pirs kî bêjî ‘Kî Me Ez’ ew pirs careka din pêsîra te bernade’’ û dibêje bi vê rewşê re rê li ber meraqên sosyal û sîyasal vedibin ku ew jî milet li ‘‘Kî Ne Em’’ê kom dikin.

Di qeydên navên Tirkîyê de li gor salan Kinem. Tablo ji ferhenga navan ya Sevan Nişanyan hatiye girtin.

Qeydên resmî yên navên li Tirkîyê raber dikin ku ‘‘Kî Me Ez’’ ne, lê ‘‘Kî Ne Em’’ bûye nav ketiye nêv milet. Bi xwendin û nivîsîna bi Tirkî nav ‘‘Kinem’’ min gelek kes nas kirin û vî navî her carê mezinîya Cegerxwîn bi min da hîskirin: Tu rûne şiîrekê binivîse, şiîra te di destan de li duwelan bi qaçaxî çerx be û paşê bibe stran û paşê bibe nav..

Eylûla 2024an li Diyarbekir min ‘‘Kineem’’ek jî nas kir, bi du ‘‘e’’yan. Gava ez elimîm navê wê bi rastî jî bi du ‘‘e’’yan e di kart, kaxet û belgeyên resmî de, nola ku tiştekî pir ecêb be ez bêmehne ketim şokekê. Kineema serê sedsala 21an hatibû dinê, digo dema ew çêbûye dêûbavê wê li navekî digerîyane ku strana ‘‘Ki Ne Em’’ li guhên wan ketiye û wan jî navê keça xwe kiriye Kineem. Ji navê xwe pir hez dikir Kineemê û digo ‘‘Dema ez zarok bûm jiber rîtma strana Kineemê min xwe mezin û muhteşem hîs dikir.’’

Belkî bi tenê çîroka navê Kineemê têra raberkirina tesîra wê şiîra Cegerxwîn dike ku bi dest û dengê Şivan Perwer bûye stran. Kî ye Cegerxwînê sedsala 20an, kî ye Şivan Perwerê sedsala 20an û 21an, kî ye Kineema sedsala 21an ku kî ne em, em.

BÎBLÎYOGRAFYA

Lal Laleş, Vecdi Erbay, Şener Özmen, İsmail Dindar – Cigerxwîn: Kî me ez? / Cigerxwîn: Ben kimim?, Kovara Dilop – Sal:3 Hejmar: 13, Adar-Avrêl 2020

Dewsa Stranekê – Kîne Em, Waar Media, 2024

Kinem, Kineem – NişanyanAdlar, Türkiye Kişi Adları Sözlüğü, 2024

Kine Em, Johan Clason – Mahmut Baksi – Elin Clason, Stockholm – 1984


Botan Times hewceyî piştgirîya te ye, bi 3 Dolaran (100 TL) bibe abone da em li ser pêyan bimînin


Omer Faruk Baran

Omer Faruk Baran li Sirûcê hatiye dinê. Ji xwendina kitêban, ji keşfkirina muzîkan hez dike û ji çavan yekî wî li fîlman yekî wî li fotografan e. Baran li İstanbul Teknik Üniversitesiyê, li İstanbul Üniversitesiyê û li Dicle Üniversitesiyê, mihendisî, hiqûq û sosyolojî xwendiye, lê her sê zanîngeh jî bi seri nekirine. Wî 2011an bi şiîra nav ‘’Bîrêmjar'', 2012yan bi çîroka nav ''Zênebej'' xelat sitandine. Baran di Rûdawê de bi nûçeyên edebîyat û hunerê dest bi rojnamegeriyê kiriye û piştre bûye nûçegihanê Sputnikê. Ew ji 2017an vir ve di Dengê Amerîka de dixebite. Wî fanzîneka fotografîyê ya nav ''flashhilat'' ya 16 hejmarî derxistiye. Kitêbeka wî ya şiîran heye û nav ''Şeveke Îstismar'' romankek jî nivîsîye. Kurtefîlma wî ya nav ''Tercûme'' ya sala 2022yan li festîvalên navneteweyî xelat wergirtine. Ji Adara 2022yan vir ve her Pêncşem di saet 5:50 pm de li Perxudres Podcastê podcastên ser kultur, sanat û edebîyatê diweşîne. Wê podcastê sala 2022yan xelata rojnamegerîyê sitandiye. Baran lî Diyarbekirê dijî. Adresa wî ya mektûban: Posta Kutusu 5, Suriçi PTT - Diyarbekir. [email protected]

Te ev dîtıne?

Ji Şama Şerîf Şeveka Beşarê Esad Ta Heta Mihemedê Malmîsanij û Berkenê Bereh

Şam’dan çıktığım akşama dedim Şam-ı Şerif.. Vê gotina ku bala Ahmet Hamdi

Notên Hefteyê: Mejîreşî

I. Tenêtî / tenê tu! Mirov, yê bi tenê ye! Goşt, hestî

Li Sûriyê dem û dewraneka nû dest pê kiriye – Reuters

Çekdaran paytext girtiye û Esed reviyaye Rûsyayê. Li Şamê jîyanê dest bi