Pıştgırîya me bıkın

Pıştgırîya me bıkın

هه‌ڤپه‌یڤینه‌که‌ دیرۆکی لگه‌ل کامران به‌درخان (۱۹٦۲)

08/11/2024

هه‌ڤپه‌یڤینه‌که‌ دیرۆکی (۱۹٦۲) یا لگه‌ل کامران به‌درخان ل بۆتان تمه‌سێ دوه‌شه‌. ئه‌ڤ هه‌ڤپه‌یڤین جارا ئه‌ول ئه‌ دوه‌شه‌ و به‌لاڤ دبه‌ ب ڕێیا بۆتان تمه‌سێ بۆ جه‌مائه‌تا کوردان. ئه‌ڤ قه‌یدی دێ سوودمه‌ند به‌ بۆ لێکۆله‌رێن کورد ده‌ربارێ کوردان دا.

ئه‌ز ده‌ربارێ ڤێ هه‌ڤپه‌یڤینا باربرۆ کارابودا ده‌ یا لگه‌ل کامران به‌درخان، جارا پێشین د ڕۆژنامه‌یا سوێدی یا ب ناڤێ داگه‌نس نیهه‌ته‌ر ده‌ ڕاستی نووچه‌یه‌کێ هاتم: “هه‌ڤپه‌یڤینا ته‌له‌ڤیزیۆنێ ل سه‌ر ئراقێ”. نووچه‌ لگه‌ل وێنه‌یه‌کی باربرۆ کارابودا و کامران به‌درخان هاتبوو وه‌شاندن. د ڤێ نووچه‌یێ ده‌، به‌ری نیشاندنا دۆکومه‌نتار/هه‌ڤپه‌یڤینێ، وها تێ گۆتن: “ته‌له‌ڤزیۆن ئیشه‌ڤ سائه‌ت ۲۲.۱۰-۲۲.۲٥ئان ڕۆپۆرتاژا ئاکتوه‌ل دوه‌شینه‌ کو باربرۆ کارابودا ل ور ل سه‌ر ڕه‌وشا کریتیک یا ل ئراقێ لگه‌ل ئه‌میرێ کورد کامران به‌درخان دپه‌ییڤه‌. در. به‌درخان پێشه‌نگێ تێکۆشینا ئازادیا کوردان یێ ل ده‌رڤه‌یی کوردستانێ یه‌. وی به‌ری نها ل نه‌و یۆرکێ داخوازێن گه‌لێ خوه‌ پێشکێشی دۆربه‌رێن یه‌کتیا نه‌ته‌وه‌یان کریه‌. هه‌ڤپه‌یڤین ب هه‌سابێ ته‌له‌ڤیزیۆنا سوێدێ ل پاریسێ پێک هاتیه‌ و به‌ری نها فرۆتبوو ته‌له‌ڤیزیۆنا فرانسایێ” [۱]. ئه‌ڤ نووچه‌ پاشێ دو جاران دیسا ده‌رکه‌ته‌ پێشیا من، جاره‌کێ ده‌ما من ده‌ربارێ مژارا باربرۆ کارابودا ده‌ نڤیسه‌ک ئاماده‌ دکر [۲]، جاره‌کێ ژی ده‌ما من ده‌ربارێ مژارا کوردان ده‌ یا د چاپه‌مه‌نیا سوێدی ده‌ پرتووکه‌ک [۳] دنڤیسی، هاته‌ ڕۆژه‌ڤا من.

پرس و به‌رسیڤ ب فرانسزی نه‌. باربرۆ کارابودا ب قاسی ۱٦ پرسان ژ کامران به‌درخان دکه‌، ئه‌و ژی به‌رسیڤێن ڤان پرسان دده‌. پرسێن پێشین ل سه‌ر مژارێن وه‌کی نفووس، جینارێن کوردان، کۆکا کوردان ئن. چه‌ند پرس ل سه‌ر ڕه‌وشا کوردێن ل باشوورێ و مسته‌فا بارزانی نه‌. پرسێن وه‌کی خوه‌سه‌ری و سه‌رخوه‌بوونێ ژی دبن مژارێن هه‌ڤپه‌یڤینێ. هن پرس ل سه‌ر تێکلیێن کورد و ئامه‌ریکایێ و ل سه‌ر ڕۆلا کامران به‌درخان ئن د ڤان تێکلیان ده‌. ڕۆژه‌کێ پشتی وه‌شاندنا ڤێ هه‌ڤپه‌یڤینێ ڕۆژنامه‌یا سڤه‌نسکا داگبلاده‌ت ب چه‌ند گۆتنان گرنگیا هه‌ڤپه‌یڤینا ده‌ربارێ دیرۆک و هه‌ولدانێن کوردان ده‌ یێن ژ بۆ ئازادیێ، تینه‌ بیرا خوه‌نده‌ڤانێن خوه‌ [٤]. باربرۆ کارابودا د ڤی وێنه‌یێ ژێرین ده‌ و د وێنه‌یێ ناڤ هه‌ڤپه‌یڤینێ ده‌، چاوا ئه‌م دبینن کنجێن جهێ ل خوه‌ کرنه‌.

وسا خویا دکه‌ کو باربرۆ کارابودا و زمانزان کامران به‌درخان ل پاریسێ و ل سوێدێ چه‌ند جاران هه‌ڤ دیتنه‌. کامران به‌درخان د سالا ۱۹۷۱ئان ده‌ هاتیه‌ سوێدێ و ل ور بۆ کۆمه‌که‌ کوردان کورسه‌که‌ زمانێ کوردی دایه‌. ڤێ ده‌مێ لگه‌ل وی هه‌ڤپه‌یڤینه‌ک هاتیه‌ کرن و د ڕۆژنامه‌یه‌که‌ سوێدی ده‌ وه‌شیایه‌ [٥]. ده‌ما مه‌ به‌ری چه‌ند سالان هن وێنه‌یێن کامران به‌درخان یێن ده‌ما کو وی ل سوێدێ مامۆسته‌تی دکر، ب ڕێیا توتته‌رێ وه‌شاند، گه‌له‌ک بالا کوردان کشاند.

باربرۆ کارابودا کی یه‌؟ باربرۆ کارابودا (۱۹۳٥-۲۰۱۷) ڕۆژنامه‌ڤان و نڤیسکاره‌که‌ سوێدی یه‌. لگه‌ل وێنه‌کێش و نڤیسکاره‌کی ترک گüنه‌ش کارابودا (۱۹۳۳-۲۰۱۸) زه‌وجیه‌. به‌ری زه‌واجێ پاشناڤا وێ گدلوند بوویه‌. وان ل پاریسێ هه‌ڤ ناس کریه‌. باربرۆ کارابودا هه‌تا مرنا خوه‌ ب ده‌هان پرتووک نڤیسینه‌ و ب سه‌دان نڤیس وه‌شاندنه‌. مژاره‌که‌ بنگه‌هین یا وه‌شانێن وێ، ڕه‌وشا کوردان بوویه‌. د سالا ۱۹٦۰ئان ده‌ ب پرتووکا خوه‌ یا ب ناڤێ ڕۆهلاتا فراتێ-ل وه‌لاتێ کوردان وه‌شاند [٦]. من به‌ری چار سالان ب تویته‌کێ گرنگیا ڤێ خه‌باتێ وها ئانیبوو زمان: “نڤیسکارا سوێدی باربرۆ کارابودا د سالێن ۱۹٦۰یان ده‌، ئه‌و دیوارێ تابو و بێده‌نگیێ ب قه‌له‌ما خوه‌ قه‌لاشت کو پرسگرێکا کوردان ل ترکیه‌یێ دۆرپێچ کربوو” (۲۷-٥-۲۰۲۰). پشتی ڤێ پرتووکێ چاڤه‌کی هێزێن پۆلیس و ئیستخباراتا ترکیه‌یێ هه‌رتم ل سه‌ر وێ بوویه‌، هاتن و ده‌رکه‌تنا وێ ژ ترکیه‌یێ گه‌له‌ک جاران ب گرتن و ب لێپرسینان ده‌رباس دبه‌. ڕۆژنامه‌ڤانه‌که‌ موخالیف و وێره‌ک بوویه‌. هه‌رتم بۆ مافێن کوردان و پاراستنا چاندا وان ده‌نگێ خوه‌ بلند کریه‌. ناسیا خوه‌ دایه‌ ناڤدارێن کورد، ب وان ڕه‌ بوویه‌ هه‌ڤال و دۆست وه‌کی کامران به‌درخان، تارک زییا ئه‌کینجی، یاشار که‌مال و سه‌لاهادین ڕاستگه‌لدی. مێرێ وێ گüنه‌ش کارابودا (۱۹۳۳-۲۰۱۸) وێنه‌کێش و نڤیسکار بوویه‌. وی لگه‌ل ژنا خوه‌ گه‌له‌ک فیلمێن دۆکومه‌نتی چێکرنه‌. ساله‌کێ به‌ری مرنا باربرۆ کارابودا من بییۆگرافییه‌که‌ درێژ ل سه‌ر وێ ئاماده‌ کر و د کۆڤارا دیرۆکا کورد ده‌ وه‌شاند. وێ ده‌مێ گه‌له‌ک نه‌خوه‌ش بوو. ژ به‌ر ڤێ یه‌کێ نکاربوو به‌رسیڤه‌کێ بده‌ من. لێ پشتی ده‌مه‌کێ وێ ئه‌ڤ مه‌ساژا ژێرین ب ڕێیا ئه‌مالێ ژ من ڕه‌ شاند: ”رۆهاتێ هێژا. سپاس ژ دل بۆنا نڤیسا ته‌ یا د دیرۆکا کورد ده‌. چ خه‌باته‌که‌ لێکۆلینی یا نه‌دیتی! من ئێ زوو سپاسی ته‌ بکرا، لێ ئه‌ز نه‌خوه‌ش بووم/نه‌خوه‌ش ئم. ژ وه‌ ڕه‌ هه‌میان خوه‌شیا چێترین دخوازن!” (۳۱-۳-۲۰۱٦). وسا خویا دبه‌ کو نڤیسێ گه‌له‌ک ئه‌و شا کربوو، ب ڤێ مه‌ساژێ کێفخوه‌شیا خوه‌ دییار کربوو. ده‌ربارێ ژییانا باربرۆ کارابودا و مێرێ وێ گüنه‌ش کارابودا ده‌ هن چاڤکانیێن بالکێش هه‌نه‌ [۷].

د سالا ۱۹٦۱ئان ده‌ باربرۆ کارابودا ب ئه‌کیبه‌کێ دچه‌ هێلا ئاگریێ و جزیرێ. ئه‌کیب ژ باربرۆ کارابودا، برایێ وێ کرسته‌ر، مێرێ وێ گüنه‌ش کارابودا و وێنه‌کێشێ ناڤدار ئارا گüله‌ر پێک تێ. چاوا تێ زانین ل گۆری قورانێ که‌شتیا نووه ل سه‌ر چییایێ جوودی، ل گۆری ئینجیلێ ل سه‌رێ چییایێ ئاگریێ دانیه‌. ب کورتی ڤێ که‌شتیا ئه‌فسوونی جارا پێشین ل کوردستانێ خویا کریه‌. باربرۆ کارابودا و هه‌ڤالێن وی ل سه‌ر ڤێ مژارێ فیلمه‌کی دۆکومه‌نتی ئاماده‌ دکن و فیلم پاشێ د ته‌له‌ڤیزیۆنا سوێدێ ده‌ تێ نیشاندن [۸]. چاوا خویا دبه‌ د ده‌ستپێکا سالێن ۱۹٦۰ئان ده‌ باربرۆ کارابودا ب ڤان سێ به‌رهه‌مان ئانگۆ پرتووکا خوه‌ یا ل سه‌ر کوردان (۱۹٦۰)، فیلمێ دۆکومه‌نت ل سه‌ر که‌شتیا نووه و تۆفانێ (۱۹٦۱) و ئاماده‌کرنا هه‌ڤپه‌یڤینا لگه‌ل کامران به‌درخان (۱۹٦۲) بالا سوێدیان کشاندیه‌ ل سه‌ر دیرۆک و چاندا کوردان.

پێنج سال ده‌رباس بوون، ئیسال (۲۰۲٤) من خسته‌ هشێ خوه‌ کو ئه‌ز ئێ کۆپیایه‌که‌ ڤێ دۆکومانته‌ر/هه‌ڤپه‌یڤینێ په‌یدا بکم و ل سه‌ر وێ تشته‌کی بنڤیسم و بدم ناسین. من ژ ڕۆژنامه‌ڤان به‌شیر کاڤاک کو د ڕادیۆیا سوێدێ ده‌ دخه‌بته‌، ڕجا کر ژ بۆ کو کۆپیایه‌که‌ ڤێ دۆکومه‌نته‌ر/هه‌ڤپه‌یڤینێ په‌یدا بکم. وی ژی ب ئالیکاریا هه‌ڤاله‌کی خوه‌، کۆپیایه‌که‌ وێ ژ ئارشیڤێن ته‌له‌ڤیزیۆنا سوێدێ ده‌رخست و گیهانده‌ من. هم ژ بۆ ڤێ ئالیکاریێ و هم ژی بۆ وه‌رگه‌را هه‌ڤپه‌یڤینا ژێرین گه‌له‌ک سپاسی هه‌ڤالێ به‌شیر کاڤاک دکم.

هه‌ڤپه‌یڤین لگه‌ل کامران به‌درخان (۱۹٦۲)

وێنه‌یه‌ک ژ هه‌ڤپه‌یڤینا سالا ۱۹٦۲ئان، باربرۆ کارابودا و کامران به‌درخان
ئه‌میر، هه‌ر ده‌م پر زه‌همه‌ت بوویه‌ مرۆڤ ئاگاهیێن ڕاست ئێن ل سه‌ر هه‌ژمارا کوردان ل ڕۆژهلاتا ناڤین ب ده‌ست بخه‌. ئه‌ز ژ وه‌ بپرسم، چه‌ند کورد ل ڕۆژهلاتا ناڤین دژین؟

– نفووسا کوردستانێ ۱۲ ملیۆن ئه‌. ٦ ملیۆن کورد ل کوردستانا ترکیێ، ٤ ملیۆن ل کوردستانا ئیرانێ و نێزی ۲ ملیۆن ژی ل کوردستانا ئراقێ دژین. ل سووریێ ژی کێمانیه‌که‌ گرینگ ئا نێزی ٥۰۰.۰۰۰ که‌سی هه‌یه‌.

گه‌لۆ فه‌رقێن مه‌زن ئێن به‌ربچاڤ د ناڤبه‌را کوردان و جیرانێن وان ده‌ هه‌نه‌؟

– ئه‌ز باوه‌ر دکم هه‌نه‌. کورد ب ئه‌سلێ خوه‌ هندۆ-ئه‌ورۆپی نه‌، لێ جیرانێن وان، وه‌کی میناک ترک ب ئه‌سلێ خوه‌ ئالتایی و ئه‌ره‌ب ژی سامی نه‌. د ناڤبه‌را مه‌ و ئیرانیان ئان ژی فارسان ده‌ خزماتیه‌ک هه‌یه‌ ژ به‌ر کو ئه‌و ژی ب ئه‌سلێ خوه‌ هندۆ-ئه‌ورۆپی نه‌ و زمانێ مه‌ ژی زمانه‌کی هندۆ-ئه‌ورۆپی یه‌.

ڕه‌وشا سیاسی یا کوردان ل ڤان وه‌لاتان چاوا یه‌؟

– کوردستان د ناڤبه‌را سێ ده‌وله‌تان ده‌ هاتیه‌ پارڤه‌کرن: ترکیه‌، ئیران و ئراق. ل ترکیه‌یێ ڕه‌وش گه‌له‌ک خه‌راب ئه‌ ژ به‌ر کو هکوومه‌تا ترکیه‌یێ هه‌تا هه‌بوونا گه‌لێ کورد ژی ئینکار دکه‌. د چاره‌کێ سه‌دسالێ ده‌ وان خوه‌ هینی وێ یه‌کێ کرنه‌ کو ژ کوردان ڕه‌ بێژن ‘ترکێن چیاییع. ل ئیرانێ ڕه‌وش نه‌ وسا یه‌. هکوومه‌تا ئیرانێ تو جاران هه‌بوونا گه‌لێ کورد ئینکار نه‌کریه‌. ل ئیرانێ پارێزگه‌هه‌ک ب ناڤێ کوردستان هه‌یه‌. ڕاست ئه‌ کو داخوازێن مه‌ یێن ژ بۆ ڕزگاریا چاندی و ئابۆری یا گه‌لێ کورد هین نه‌هاتنه‌ په‌ژراندن، لێ هکوومه‌تا ئیرانێ قه‌ت نه‌به‌ هه‌بوونا گه‌لێ کورد ئینکار ناکه‌. ل ئراقێ، هوون دزانن کو پشتی شه‌رێ جیهانێ یێ یه‌که‌م، کوردستانا باشوور هاته‌ ئلهاقکرن، دهات ئیداکرن کو ئراق، به‌شا ئه‌ره‌بی یا ئراقێ، بێ کوردستانا باشوور ژ ئالیێ ئابۆری ڤه‌ نه‌ بکێرهاتی یه‌ و ژ ئالیێ له‌شکه‌ری ڤه‌ نه‌دهات پاراستن. لێبه‌لێ، دڤیابوو کوردستانا ئراقێ خوه‌سه‌ریا خوه‌ ب ده‌ست بخستا، ل گۆری په‌یمانا سه‌ڤرێ، ئان ژی داخویانیا هکوومه‌تا بریتانیایێ یا سالا ۱۹۲۲ئان ئان ژی ل گۆری خالا ۳یه‌م ئاده‌ستوورا سالا ۱۹٥۸ئان.

پشتی شۆره‌شا ئراقێ یا ۱۹٥۸ئان، وسا خویا دکر کو وه‌ کوردان ژ قاسم هه‌ز دکر؟

– ئه‌رێ، لێ د ۱۹۲۰ و ۱۹۱۹ئان ده‌ ده‌ما کو ترکیه‌ ژ بۆ سه‌رخوه‌بوونا خوه‌ تێدکۆشیا ژی وسا بوو. کوردان، ب دلسۆزیه‌که‌ مه‌زن، ئالیێ ترکان گرتن. و د ده‌ما ئاماده‌کرن و موزاکه‌ره‌یا په‌یمانا لۆزانێ ده‌، ڕێزدار ئیسمه‌ت ئینöنوو گه‌له‌ک جاران گۆت کو ترکیه‌ وه‌لاتێ دو گه‌لان ئه‌: ترک و کورد. لێبه‌لێ گاڤا دژواری ده‌رباس بوون، ئه‌ڤ تشت هه‌موو هاتنه‌ ژبیرکرن. هه‌مان سیاسه‌ت ژ ئالیێ قاسم ڤه‌ ژی هاته‌ شۆپاندن. د ده‌ستپێکێ ده‌، قاسم ژ ڕه‌وشا خوه‌ نه‌ پر باوه‌ر بوو، له‌وما وی خوه‌ ل کوردان گرت دا کو ل دژی هێمانێن ل دژی شۆره‌شێ شه‌ر بکه‌. لێ ده‌ما کو وی باوه‌ر کر کو ڕه‌وشا وی ئێدی تێر خورت ئه‌، ئێریشی کوردان کر.

و ئیرۆ، ل ئراقێ چ دقه‌ومه‌؟

– ئیرۆ شه‌ر هه‌یه‌، لێ شه‌رێن مه‌زن به‌رێ چێبوونه‌. ئیرۆ نێزیکی هه‌موو کوردستانا ئراقێ د بن کۆنترۆلا کوردان ده‌ یه‌. کوردان کۆنترۆلا باژارێن مه‌زن ئێن کوردستانا ئراقێ، وه‌کی مووسل، که‌رکووک، سلێمانی ئان هه‌ولێرێ نه‌گرتنه‌ دا کو سڤیلان ژ ئێریشێن هه‌وایی بپارێزن. ئه‌ز باوه‌ر دکم کو هوون ڤێ دزانن، ژ به‌ر کو هه‌موو چاپه‌مه‌نیا جیهانێ ژخوه‌ ل سه‌ر ڤێ مژارێ نووچه‌ به‌لاڤ کرنه‌. ئارتێشا ئراقێ کو نکاره‌ شه‌رڤانێن کورد تێک ببه‌، ب ترسۆکی ئێریشی گوندێن سڤیلان دکه‌ و ژن و زارۆکان دکوژه‌.

موستافا بارزانی یێ کو سه‌رۆکاتیا ته‌ڤگه‌را کوردی ل ئراقێ دکه‌ کی یه‌؟

– موستافا بارزانی نه‌ڤیێ مالباته‌که‌ پر که‌ڤن و ڕێزدار ئا ژ کوردستانا باشوور ئه‌. ئه‌و ژ ئالیێ کۆمارا ماهابادێ ڤه‌ وه‌کی گه‌نه‌رال هاتبوو تایینکرن و مرۆڤ دکاره‌ ببێژه‌ کو ئه‌و ئیرۆ ب ڕاستی ژی قه‌هره‌مانێ نه‌ته‌وه‌یی یێ کورد ئه‌.

چما ژێ ڕه‌ دبێژن گه‌نه‌رالێ سۆر؟

– ئه‌ڤ چیرۆکه‌که‌ پر که‌ڤن ئه‌. د سالا ۱۹۲٥ئان ده‌، ده‌ما کوردان ل دژی هکوومه‌تا ترکیه‌یێ سه‌ری هلدا، موستافا که‌مال ئیدا کر کو ئینگلیز ل پشت پشتا کوردان ئن. وێ ده‌مێ ترکیه‌ هه‌ڤالبه‌ندێ یه‌کیتیا سۆڤیه‌تێ بوو. ئیرۆ ترکیه‌ هه‌ڤالبه‌ندێ ڕۆژاڤایێ یه‌، له‌وما گه‌نه‌رال گüرسه‌ل دودلی نه‌کر کو ببێژه‌: “ئه‌م دزانن کی ل پشت بارزانی یه‌”. ئه‌ز باوه‌ر دکم کو گه‌نه‌رال گüرسه‌ل هه‌مته‌مه‌نێ من ئه‌ و د ڤی ته‌مه‌نی ده‌ دڤێ مرۆڤ هنه‌کی جدیتر به‌، نه‌ وسا؟

چه‌ند له‌شکه‌رێن کورد هێ ژی د ناڤ ئارتێشا قاسم ده‌ نه‌ کو ل دژی هێزێن کوردی یێن بارزانی شه‌ر دکن؟

– نها دبه‌ کو هه‌تا ۸۰۰۰ له‌شکه‌رێن کورد هه‌بن، لێ وسا خویا ناکه‌ کو ئه‌و هاتنه‌ شاندن ژ بۆ کو ل دژی هێزێن کوردی شه‌ر بکن، ئه‌و بێهتر ل هه‌رێما سینۆری یا به‌ر ب کووێتێ ڤه‌ نه‌.

وسا یه‌، هوون نها ته‌نێ پاراستنا دۆزا کوردان ل ئراقێ دکن؟

– ئه‌رێ، ڕاست ئه‌. ب سه‌ر ده‌ ژی، هه‌تا ل ئراقێ ژی، وه‌کی کو هوون باش دزانن، ئه‌م دخوازن ڕێزێ ل یه‌کپاره‌بوونا ئه‌ردنیگاری بگرن، یانی کورد ناخوازن ژ ئراقێ ڤه‌قه‌تن. لێ ئه‌و دخوازن د چارچۆڤه‌یا ئراقێ ده‌ ده‌وله‌ته‌که‌ سه‌ربخوه‌ هه‌به‌.

وه‌ ده‌مه‌کی به‌رێ سه‌ره‌دانا ئامه‌ریکایێ کر؟

– ئه‌رێ. ئه‌ز ل نه‌و یۆرک و واسهنگتۆنێ بووم. من ب ده‌ردۆرێن پێوه‌ندیدار ڕه‌ تێکلی دانی و ئه‌ز ئێ د نێزیک ده‌ دیسا هه‌رم ور. ئارمانجا سه‌ره‌که‌ ئه‌و ئه‌ کو ئه‌م هه‌ول بدن کۆمیسیۆنه‌که‌ لێکۆلینێ بشینن کوردستانا ئراقێ دا کو ژه‌نۆسیدێن ل دژی گه‌لێ کورد هاتنه‌ کرن به‌لگه‌ بکن.

وه‌ داخوازا پشتگریێ ژ ئامه‌ریکایێ کر؟

– هوون بێگومان دزانن کو د نه‌و یۆرک تمه‌سێ ده‌ داخویانیه‌ک ژ گه‌نه‌رال بارزانی هه‌یه‌، لێ ئه‌ز نزانم ئه‌و چقاس ڕاست ئه‌.

گه‌لۆ ئالیکاریا ده‌رڤه‌ ژ بۆ گهیشتنا ئارمانجێن وه‌ پێویستیه‌که‌ موتله‌ق ئه‌؟

– ئه‌ز نکارم ببێژم کو ئه‌م ب ته‌مامی هه‌وجه‌یی ئالیکاریا ده‌رڤه‌ نه‌. لێ ژ بۆ سڤیلێن کو نها د ڕه‌وشه‌که‌ خه‌راب ده‌ نه‌، بێ مال و ستار ئن، و ل به‌ر زڤستانێن دژوار ئێن کوردستانێ نه‌ – پشتی مه‌هه‌کێ ئه‌م ئێ ۲۰ پله‌یێن ژێر سفرێ ببینن – ئه‌م ب ڕاستی داخوازا ئالیکاریێ ژ جیهانێ دکن دا پشتگریێ بده‌ کوردێن مه‌خدوور کو هه‌ژمارا وان ژ ۱۰۰،۰۰۰ئی ده‌رباس دبه‌.

گه‌لۆ ڕه‌وشا ناڤنه‌ته‌وه‌یی یا نها ژ بۆ خوه‌سه‌ریا کوردی ل ئراقێ گونجاڤ ئه‌؟

– ئه‌ز باوه‌ر دکم کو ئه‌م د سه‌رده‌مه‌که‌ وسا دا دژین کو هه‌موو گه‌لێن جیهانێ ئازاد دبن. له‌وما ئه‌ز فێم ناکم چما دڤێ کورد ژی مافێن خوه‌ یێن خوه‌سه‌ریێ ب ده‌ست نه‌خن.

گه‌ر هوون خوه‌سه‌ریا کوردی ل ئراقێ ب ده‌ست بخن، دێ ئیمکانێن وه‌ یێن سوودوه‌رگرتنا ژ په‌ترۆلێ یا ل سه‌ر ئاخا وه‌ چ بن؟

– هه‌لبه‌ت دێ ب هکوومه‌تا ئراقێ و شیرکه‌تێن په‌ترۆلێ ڕه‌ لهه‌ڤهاتنه‌ک چێببه‌. ئه‌م نه‌ وه‌کی کو تێ گۆتن، که‌سێن بێهنته‌نگ ئن. ئه‌م ته‌نێ ل په‌ی مافێن خوه‌ نه‌. ئه‌م دخوازن، وه‌کی هه‌موو گه‌لێن جیهانێ، خوه‌دی شه‌رتێن ژیانه‌که‌ مرۆڤی و بروومه‌ت بن.

مرۆڤی گه‌له‌ک تشت ل سه‌ر ناکۆکیێن د ناڤبه‌را ئه‌شیرێن کوردان ده‌ بهیستنه‌. گه‌لۆ کورد نکارن ب هه‌ڤ ڕه‌ د ئاشتیێ ده‌ بژین؟

– بێگومان کورد دکارن ب هه‌ڤ ڕه‌ بژین، لێ ل جه‌م هه‌موو گه‌لان جوداهیێن فکری هه‌نه‌. گه‌لێن هه‌ری پێشکه‌تی یێن جیهانێ ل به‌ر چاڤان بگرن، هوون ئێ ببینن کو هه‌ر ده‌م جوداهیێن فکری و زه‌همه‌تی هه‌نه‌.

ڕۆلا وه‌ یا که‌سانه‌ د ڕه‌وشا هه‌یی یا کوردان ده‌ ل ئراقێ چ یه‌ و د خوه‌سه‌ریه‌که‌ موهته‌مه‌ل ده‌ دێ پۆزیسیۆنا وه‌ چ به‌؟

– نها ئه‌ز نوونه‌ریا وان کوردان دکم ئه‌و کوردێن کو ژ بۆ ئازادیا خوه‌ تێدکۆشن. ئه‌ز ل ئه‌ورۆپا و ئامه‌ریکایێ هه‌ولدانێن جوربه‌جور دکم. گاڤا کو کوردستان سه‌ربخوه‌ ببه‌، ئه‌ز ئێ یه‌ک ژ وه‌لاتیێن هه‌ری بێئیدیا یێ ڤێ کۆمارێ و ڤێ ده‌وله‌تێ بم.

چاڤکانی

[۱] تڤ ئنته‌رڤژو ئۆم ئراک، داگه‌نس نیهه‌ته‌ر، ۲۲-۱۰-۱۹٦۲.

[۲] ڕۆهات ئالاکۆم، باربرۆ کارابودا کüرتله‌رن üلکه‌سنده‌، کüرت تاره، نر ۲۲/۲۰۱٦.

[۳] ڕۆهات ئالاکۆم، د چاپه‌مه‌نیا سوێدی ده‌ دیرۆکا کوردستانێ، ئاپه‌ج، ۲۰۱۹، ڕووپ.٤۷، ژێره‌نۆت ۹۸.

[٤] تڤ ڕوتان، سڤه‌نسکا داگبلاده‌ت، ۲۳-۲-۱۹٦۲.

[٥] داگه‌نس نیهه‌ته‌ر، ۲۲-۱۰-۱۹٦۲.

[٦] باربرۆ کارابودا، öسته‌ر ئۆم ئه‌ئوفرات-̇ کورده‌رناس لاند، ۱۹٦۰.

[۷] گüنه‌ش کارابودا، ئ̇ندم زامان باهچه‌سنه‌، یکی، ۱۹۹۸. گüلسه‌ره‌ن ئه‌نگسترöم، گه‌چمشله‌ کۆلکۆلا-گüنه‌ش کارابودا، جه‌م یایıنلارı، ۲۰۰۹.

[۸] نۆئاک ئۆجه سیندافلۆده‌ن، داگه‌نس نیهه‌ته‌ر، ۲٤-۱۲-۱۹٦۱.

Ji ber krîza aborî ti xebatkarên daîmî yên Botan Timesê nînin. Murat Bayram bi dildarî weşanê didomîne. Heger hûn bixwazin em li ser pêyan bimînin piştgirîya me bikin. Ji bo piştgirîyê bibin abone. Ji 200 hezar xwendevanên me û 5 hezar şopînerên qenala me ya YouTubeyê li ser hev 500 kes bibin abone em dikarin li ser pêyan bimînin.


Botan Times - sitesinden daha fazla şey keşfedin

Subscribe to get the latest posts sent to your email.

Te ev dîtıne?

A Historical Interview with the Last Kurdish Prince, Dr. Kamiran Bedirkhan (1962)

By Rohat Alakom 06/11/2024 This interview, conducted in 1962, is reaching the

Son Kürt Prens, Dr. Kamiran Bedirxan ile Tarihî bir Söyleşi (1962)

Yazan: Rohat Alakom 06/11/2024 1962’de yapılan bu söyleşi ilk kez Botan Times

Bûltena nava rojê

Nûçeyên sereke yên nêva rojê ev in. NÛÇEYA SEREKE: HILBIJARTINÊN DYAyê DEST