جانا بۆستان
نهگری، د داوییا نامهیهکێ ده ژ ئاگامبهن ڕه دنڤیسه، دبێژه: “باش پێ دزانم گۆرگۆ تو ههق ددی ڤان گۆتنێن من و ههروهها ته ئهو ئازموونا نهپێکان ئا د ناڤبهرا مهترسی و سێویرینا خهیالی ده قهلاپتییه، کریه فکرا خوه یا سابیت.” ب دهرهێنهرییا ژوستنه ترهت د بر دüشüشüن ئاناتۆمس [ئاناتۆمییا کهتنهکێ؛ ناڤێ ڕهسهن: ئاناتۆمه دعونه جهوته] ده زهواجا دو کهسێن ڕهوشهنبیر، یهکی ژ وان ڕۆماننووس ئا دن هێژ بهرههمهکه خوه یا چاپکری نینه، وهکه مۆدهلهکێ ڤێ سهنتهزا نهپێکان ئا د ناڤبهرا مهترسی و سێویرینا خهیالی ده دکه مژارا خوه. قهیرانێن کو کهسێ دلدێر دکه مژارا پۆلیسییهیێ، سهرێ پێشی ستاتوویهکه هقووقی ل خوه دکن و بار دکن ئهیوانا دادگههێ، دووڤره ب بهختێ دادمهندییا پۆئهتیکی یا مێژوویا وێژهیێ تێ هشتن. وهختێ زهواج ڤهدگوههره دبه دوسهریتییهکه تهقهز کو ڕێ ناده سهیرا مۆنادیک ئا ژیانا ڕۆژانه، سینۆرێن وێ پارا شاهدییێ ژی شێلۆ دبن. وهختێ دو لاشێن خوهدی ژییانهکێ ژ بهر سهدهمێن جودا شههوهتێ ژ دهست ددن، وهختێ “ههڤژین” ب ههڤ ڕه ژ قۆناخا ئهستهتیکی نکارن قهڤاز بدن قۆناخا ئهتیکی، وهختێ ل ئهنییا یهکی ژ وان پاشدهمایین نڤیسی به، ژییانا کو ژ مێژ ڤه وههدکری یه ب لهز و بهز ژ ملکبوونا یهک ژ ئالییان دهرتێ. د ڤێ تێکلییا ملکیهتێ ده ئهو ئالییێ ئهول ئێ کو ئێدی “بێژییان” مایه، ئێ کو د دییالهکتیکا ناسبوونێ ده ژ جهێ خوه نهرازی یه ئان ژی ئهو ئێ کو دکاره بههرهیا خوهپێچانا ب ئاگرێ مهخدوورییهتێ پێشکێش بکه، وی ههقی د خوه ده دبینه کو ههسابێ وان زهوقێن دنیایی بپرسه کو ژێ هاتیه ستهندن. لێبهلێ گهلۆ مرۆڤ دکاره ژ ههڤسهرا ڕوهی ڕه دهیندارێ دهمێ به؛ ئان ژی ژ کهسهکی ڕه مرۆڤ دهیندارێ دهمێ به دکاره وی/ئێ وهکه “ههڤسهرا ڕووهی” ڕاگهینه؟ لهوره ئهو میتا کو دبێژه ههر یهک ژ ڕوهان خوهدی ههڤسهرهکێ یه، ئهو باوهرییا کو دبێژه دهما ئهزهلی ب ههڤ ڕه بکودینن، ل وێ سوودا کو دشێ ههتا ههتایێ نشتهجییێ دهما نهها به، پینه دکه. ل ڤێ دهرێ ئهڤین، وهختێ تۆنالیتییا ژییانێ بێ گوههراندن، د زهمێن ده ژ هلگرییا پاسیف دهرتێ. مافێ دلدێر یێ تایینکرنا چارهنووسا خوه، ب قودرهتا میستیک ڤه داگر کرییه کو ئابادینی تێ هێدیکرن؛ [ئوو ههروهها] لهز دده سالنامهیهکه ڕووتینا ڕتووهلکار ئهڤ دیکه-زهمان. ساندرا دهنگ ل ساموهلی دکه، دبێ “ئهز نه دهیندارێ ته یێ دهمێ مه”؛ ئهم ڤان پهیڤان ل دادگههێ سهه دکن ب ڕێیا “پرۆژهیا وێژهیێ” کو ساموهل ژییانا پێکڤه ب ئاواکی ڤهشاری تۆمار کریه. دیسا دێ ساندرا بههسا وێ یهکێ بکه کو “ههڤسهرا ڕوهی” نه، لێ ڤێ جارێ نه ل ئهیوانا دادگههێ، ل مالێ، ل ئۆدێ.
د ناڤبهرا بیردانکا مالێ ده یا کو وهکه سالۆخدایینا دۆزهکێ تێ کۆدکرن و یا کو د مێژوویا وێژهیێ ده وهکه کهلووپهلهکه پۆئهتیکی تێ ساناییکرن، د ناڤبهرا ههر دویان ده گرێدانهکه خورت ههیه. ئهڤ گرێدانا خورت ئهنجامێن مهجبووری یێن فاهمهژییانا مهتنی دکه تاکهمژوولاهییا “وێ ههڤژینا” کو ئێدی بوونه کاراکتهرێن وێ مهتنێ. زهمان ئێدی هێمانا ئابۆرییا زمانهکی یه. وهختێ ژ کراسێ نڤیسهندهیا بێناڤ دهرتێ دبه نڤیسکارا بناڤ ئا کو دکاره بێ دارزاندن، بخوه د مێژوویا نڤیسێ ده تۆمارکری یه ئهڤ ئاسۆیا لانهتی یا تهکستووهلی. ئۆرپههئوس تام ب کوشتنا دلدارا خوه وێ ژ فانیبوونێ خهلاس دکه، ژ بۆ کو وێ بکه ئهبهدی و ئهدهبی دفهتله ل ئهئوریدکهیێ دنێره. مههمهدێ پێخهمبهر پشتی وههییا ئهول، ب شۆلهکی دن بهری ئهبهدیبوونا خوه ب کێلییهکێ، پێدڤی ب خهجیجهیێ دبینه کو وی ئاش و مژوول بکه. ئان ژی شاعرێ پهسووسێ، وهختێ ژ وێ مرۆڤکییا د خهلایێ ده ستری دهرتێ و دبێ “ئانگۆ نه تو تشت ئم ژی ئهز، بهس بههسهک ئم، بهڕا ژی.” نڤیسبارییا یارێ، دهمژمێرا خوهندنبارییا هێمایێن ڕابردوویێ تالۆق دکه داهاتوویهکه کو دلدار ژ ژییانێ ڤهدکشه. لهورا فیلم ڤهگێرا وێ “کهتنا” ساموهلی دکه، “کهتنا” ژ نڤیسبارییێ بۆ خوهندنبارییێ. (ساموهل مینا ڤهرسییۆنهکه تاری یا سهلامی هارجی بهگ ئه کو ژ تاهسن یüجهل نهدهات بنڤیسه ب دهستێ ژنا وی ڤه هاتبوو ئاستا نڤیسینێ).
وهختێ مالا مرۆڤ ببه وهک گووزکا ڕکێ یا بێبهرههمییێ، بێقدۆش دبه؛ ساموهل، کردهیا وێ بوویهرا کو قاسهک شوون ده دێ وی بدرووڤینه دهڤهرا کوشتنێ، ژ زوو ده یه ب ئاشکهرهکرنا ناڤگینییێن ئارهزوویا خوه ئامادههییا وێ یهکێ کریه کو د ژییانا ڕاستی ده بگهه ههقیقهتا خوه یا ڕۆمانی. ئاخری تشتێ کو ساندرایێ ژ تاوانبارییا کوشتنێ خهلاس دکه ئهڤ “ئامادههی” یه. د وێ دووبلاژێ ده کو کورک ژ باڤێ ڕه ساز دکه، ل وێ سههنهیا کو خویا یه ئاکوستیکا بیردانکێ ههردهم ب دوبلاژێ دکاره بێ بهیستن، هوکمێ وێ زاگۆنێ دبه شکهستۆکی و بهلاڤ دبه. چیرۆکا بهردهستێ ژبیرکرنا کو خوهبوون خوه لێ فهرز نهکری، تراژهدییا دهما نهها ژ بۆ داهاتوویێ دکه هالهکی وسا کو بێتهشه دبه و سهری پێ ڕه دهرتێ. ئهڤ دهفۆرماسیۆن ب وێ هێلا ئهفووکرنێ ڤه گرێدایی یه کو ل ههمبهر نڤیساندنێ ل بهر خوه دده. لهوره ساندرا ژی ل دادگههێ پشتی دهمهکه کن ڤهدگێره کو د وێ بۆبهتا سهدهما کۆربوونا دانهلێ کورێ خوه ده دێ ئێدی دهڤ ژ بالدایینا بهرپرسییاری و تاوانباریکرنا ساموهلی بهردایه و دبێژه “ب تهنێ ئهمرهکی کورێ من ههبوو، من نهخوهست وێیا ژی وهکه کێمبوونهکێ بفکره.” ئهفووکرن و ژبیرکرن ب شێوهیا دو کریارێن ل سهر خهتا نڤیساندن و ژێبرینێ دیار دبه ب ڤی ئاوایی. د ڤێ تێکلییێ ده چاوا کو توندی و دلۆڤانی وهکه دو هێمایێن دییالهکتیک ژ ههڤ دو دزێن و وسا دشوخولن، تشتێ کو ڤێ تێکلییێ ڤهدگوههرینه دکه “چیرۆکهکه ئالیسا ل دییارێ نوووازهیان [ئالجه ئن وۆندهرلاند]” ئهو نڤیس ئه کو هم مهبهست هم ژی کانا ئیقتیدارێ یه. ئاخری، ههمان سفرهیا تاشتێ گهلۆ دکاره ئیلهام بده چهند ڕۆمانان؟ ئهڤ پرس ههوجه دکه کو مرۆڤ بههسا جووداهییا د ناڤبهرا ئیلهامگرتنا بلهز و ئینتیهالێ ده بکه. د پێکڤهژییانا دو ڕهوشهنبیران ده دبه کو لهباتکارێ فکرهکێ و ناسنامهیا ئاڤاکارێ وێ [فکرێ] دبه کو شێلۆ ببه. وهختێ ئهڤ پێکڤهژیان ڤهدگوههره بهرههمهکه ئهدهبی مرۆڤ دکاره باش ببێژه کو خوهدییێ وان کۆکێن ل ژییانهکه گر و گهوره بهلاڤبوویی نه دیار ئه. بهلێ، ههکه فکردارهکه د هالێ ڕووشهیم ده و نڤیسکارا کو ژ بۆ بهرههمیکرنا وێ سهماخکری نه ههمان کهس بن و ههر وهها د وهختێن ئارامییێ ده دلدارێ کو ئیلهام دایه وێ فکرێ، د وهختێ پهڤچوونێ ده نڤیسکار بکه دهیندار و بده تاوانبارکرن دێ چ ببه؟ چیرۆکا ژییانهکێ ههکه ب دهستێ یهکه ژ ههڤسهران بێ نڤیسین گهلۆ ژ بۆ یێ دن دکهڤه هالهکی نهنڤیسبار. بابهتا وێ نڤیسکارا-بێبهرههم ژی، ئا کو نڤیسا بێئیقدیتار ئان ژی بێئیقتیدارییا وێژهیی کریه ناڤبهینکارێ تهکانه، ب ڤی ئاوایی دبه ئهڤ مۆدهلا بهردار، یا کو تالان دکه بوارا د خوه ده بهرههمدێر: ئهڤ پرۆژهیا وێژهیێ یا کو وێ مهرتالا بهرهامدارییا بهرخورێ هۆڤ قهت قهتی دکه، د ڤان شهرت و مهرجان ده ل گۆری کو مسۆگهر خویا دکه دێ سهپینهرێ خوه بهر ب خوهرووخینێ ڤه باژۆ. د داوییا چیرۆکێ ده مینانی نامهیا پۆئه یا کو ژێ هاته دزین، دهڤهرا خهلاسییێ ژی یا کو ژی سهری ده ل بهر چاڤان ئه؛ نه ئهو کتێب ئن کو دۆزگهر دکه کانا تاوانبرنێن خوه، لێ بهلێ هم ژ بۆ ساندرایێ هم ژی ژ بۆ ساموهلی ههمبهرههمێن وان ئێن د هالێ زندی ده کورێ وان دانهل ئه کو جهێرهنگی و ههبوونا وی یا سهربخوه ناس دکن. ب سهرێ سایا بیردانکا دانهلی یا ئاکوستیک کو تهماشهیێ ڤهدهر دکه، خوه پاک دکن. “نامهیهکه” ئانۆنیم کو ئێدی نه گرینگ ئه بێ کی نڤیسییه، وان ههر دویان ڤهدگهرینه وان جهێن وان ئێن خوهزایی یێن چ یێ مرنێ چ یێ ژییانێ. ڕهنگ ئه د داوییا نامهیێ ده وسا دنڤیسه: ههلبهت زانم دلدارا من تو ههق ددی ڤان گۆتنێن من و ههروهها ئهو ئازموونا نهپێکان ئا د ناڤبهرا مهترسی و سێویرینا خهیالێ ده قهلاپتییه، ته کریه فکرا خوه یا سابیت: ئانها، من بخوینه تا کو ئێدی بکهڤه هالهکی وسا کو نهیێ نڤیساندن!
ئهڤ نڤیسا مالپهرا پونجلومێ، ژ ئالییێ فهرزان شێر ڤه بۆ بۆتان تمهسێ هاتییه وهگێران
